Trombosit sayısı kanın pıhtılaşma sürecinde önemli bir rol oynayan hücrelerdir. Bu değerlerdeki anormal bir düşüş trombositopeni olarak adlandırılan bir duruma işaret edebilir. Trombositopeni genellikle çeşitli sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir. “Trombositopeni nedir?” hakkında daha fazla bilgi almak için yazıyı okuyabilirsiniz.
Trombositopeni (Trombosit Düşüklüğü) Nedir?
Trombositopeni kanın içinde bulunan trombosit adı verilen hücrelerin sayısının normalin altına düşmesi durumudur. Trombositler kanın pıhtılaşma sürecinde kritik bir rol oynarlar ve yaralanmalarda veya kan damarlarında meydana gelen küçük çatlaklarda pıhtı oluşturarak kan kaybını önlerler. Fakat trombositopeni durumunda bu hücrelerin sayısı düşer ve kan pıhtılaşma sürecinde sorunlar ortaya çıkar. “Trombositopeni ne demek?” sorusunun yanıtı trombositlerin normal seviyelerin altında olmasıdır.
Trombosit Düşüklüğü Nasıl Oluşur?
Kemik iliği trombositlerin üretildiği ana yerdir. Herhangi bir nedenle kemik iliği işlevlerinde bozulma azalmış trombosit üretimine yol açabilir. Bu durum kemik iliği bozuklukları, genetik faktörler, kemoterapi gibi tedaviler veya bağışıklık sistemi hastalıkları gibi nedenlere bağlı olabilir. Gebelik durumu da bazı kişilerde gestasyonel trombositopeniye neden olabilir. Diğer trombositopenilerden farklı olarak hamilelikte trombosit düşüklüğü belirtileri pek belirgin değildir ve kontroller sırasında fark edilir.
Trombositler normal yaşam döngülerini tamamladıklarında dolaşımdan çıkarak dalağa ve karaciğere ulaşır. Fakat bazen bağışıklık sistemi trombositlere karşı hatalı bir reaksiyon geliştirerek onları hızla yok eder. Bu durumda trombositlerin yıkımı artar ve bu da düşük trombosit seviyelerine neden olabilir. Aynı zamanda trombositlerin normal dolaşımı için uygun koşulların sağlanması önemlidir. Karaciğer veya dalağın büyümesi dolaşım sorunlarına yol açabilir ve trombositlerin anormal bir şekilde yakalanmasına ve yok edilmesine neden olabilir.
Trombosit Düşüklüğü Belirtileri Nedir?
Trombosit düşüklüğü pek çok farklı nedenle ortaya çıkabilir ve belirtileri genellikle hafiften ciddiye kadar değişebilir. Trombosit düşüklüğü belirtileri vücutta kanama riskinin artmasıyla ilişkilidir. Belirtiler trombosit seviyelerindeki düşüşün derecesine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişebilir. Potansiyel trombositopeni belirtileri şunlardır:
- Burun ve diş eti kanamaları,
- Deri altı morarmalar,
- Aşırı adet kanamaları,
- Cilt altı noktasal kanamalar (peteşi),
- Ciddi iç kanamalar.
Kandaki Trombosit Düşüklüğü Neden Oluşur?
Kanda trombosit düşüklüğü bir dizi kompleks faktörün etkileşimi sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Trombosit düşüklüğü genellikle üç ana nedenle ilişkilidir ve bu nedenler çeşitli alt faktörlere ayrılabilir. Trombositopeni nedenleri şunlardır:
- Kemik İliği Üretiminde Azalma: Trombositler kemik iliğinde üretilir. Herhangi bir nedenle kemik iliği üretiminde azalma yaşanırsa trombosit düşüklüğü ortaya çıkabilir. Kemik iliği kanserleri, aplastik anemi, radyasyon tedavisi veya bazı ilaçlar gibi faktörlerle ilişkilidir. Bu durum esansiyel trombositopeni adı verilen bir duruma da neden olabilir. Esansiyel trombositopeni durumunda, kemik iliği normal şekilde çalışmaz ve yeterli sayıda sağlıklı trombosit üretmez.
- Bağışıklık Sistemi Sorunları: Bağışıklık sistemi trombositlere karşı yanlışlıkla saldırarak trombosit düşüklüğüne neden olabilir. İmmün trombositopeni adı verilen durumda bağışıklık sistemi trombositlere karşı antikorlar üretir ve bunları yok eder. Bağışıklık sistemine bağlı olarak gelişen enfeksiyonlar da trombositopeniye neden olabilir. Enfeksiyona bağlı trombosit düşüklüğü olarak adlandırılan bu durumda vücudun enfeksiyonlarla mücadele etmeye çalışırken trombositlerin sayısının geçici olarak düşük olması durumunu ifade eder.
- Trombosit Yıkımının Artması veya Tüketimi: Trombositler bazı durumlarda normalden daha hızlı bir şekilde yıkılıp tüketilebilir. Yaygın damar içi pıhtılaşma, büyük ameliyatlar, yanık yaralanmaları, ciddi enfeksiyonlar veya bazı ilaçların kullanımı gibi durumlar, vücutta hızlı bir trombosit ihtiyacına neden olabilir.
Trombosit Düşüklüğüne Neden Olan Etmenler Nelerdir?
Trombosit düşüklüğü (trombositopeni) pek çok farklı etmenin etkileşimi sonucu ortaya çıkabilen bir durumdur. Bu etmenler trombosit üretimini azaltma, artan yıkım veya dolaşım sorunları gibi çeşitli mekanizmalar aracılığıyla trombosit seviyelerini etkileyebilir. “Trombosit düşüklüğü neden olur?” sorusunun yanıtı olan nedenler şunlardır:
- İmmün trombositopeni,
- Aplastik anemi,
- Kronik lenfositik lösemi,
- Karaciğer sirozu,
- Trombotik trombositopenik purpura,
- HIV/AIDS,
- Sistemik lupus eritematozus (Lupus):
- Kronik karaciğer hastalıkları,
- Dolaşım sorunları,
- Kemoterapi,
- Splenomegali (Dalak Büyümesi),
- Bazı ilaçların kullanılması,
- Genetik aktarım.
Trombosit Düşüklüğü Tanısı Nasıl Yapılır?
Trombosit düşüklüğü (trombositopeni) tanısının konulması için ilk aşamada bir fizik muayene yapılır ve ciltte morarma, diş eti kanamaları gibi kanama belirtileri incelenir. Daha sonra kan sayımı ile trombosit sayısı belirlenir ve normal aralıkta olup olmadığı değerlendirilir. Eğer diğer kan değerleri normal aralıkta ise fakat trombosit sayısı düşükse bu durum izole trombositopeni olarak adlandırılabilir. Gerekli durumlarda periferik kan testi ve kemik iliği biyopsisi alttaki nedenleri belirlemek için kullanılabilir. Periferik kan smear testi bir mikroskop altında kan örneğinin incelenmesiyle trombositlerin şekil, boyut ve dağılımının değerlendirilmesine olanak tanır. Tanı sonucunda trombositopeni aşağıdaki şekillerde sınıflandırılabilir.
- Hafif Trombositopeni: Hafif trombositopeni bireyin kanında trombositlerin sayısının 100,000 ile 150,000/mm³ arasında olduğu bir durumu ifade eder. Bu düzeyde trombosit düşüklüğü genellikle belirti vermez.
- Orta Derecede Trombositopeni: Orta derecede trombositopeni trombosit sayısının 50,000 ile 100,000/mm³ arasında olduğu bir durumdur. Bu düzeydeki trombosit düşüklüğü kanama riskini artırabilir.
- Şiddetli Trombositopeni: Şiddetli trombositopeni trombosit sayısının 50,000/mm³’den daha düşük olduğu ciddi bir durumu ifade eder. Bu düzeydeki trombosit düşüklüğü ciddi kanama riski taşır.
Trombosit Düşüklüğü Tedavi Süreci Nasıldır?
Trombosit düşüklüğü (trombositopeni) tedavi süreci altta yatan nedenlere bağlı olarak çeşitlilik gösterir ve genellikle hastanın durumuna özgü bir yaklaşım gerektirir. “Trombosit düşüklüğüne ne iyi gelir?” için tedavi seçenekleri şunlardır:
- İlaç Tedavisi: Trombosit düşüklüğü durumunda kan pıhtılaşmasını artıran ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar trombositlerin daha etkili bir şekilde çalışmasına yardımcı olabilir.
- İmmünsupresif Tedavi: Otoimmün reaksiyonlar sonucu trombosit düşüklüğü gelişmişse immünsupresif ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar bağışıklık sistemini baskılayarak trombositlere karşı saldırıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
- Kemik İliği Tedavisi: Kemik iliği bozukluklarına bağlı trombosit düşüklüğünde kemik iliği nakli gibi prosedürler düşünülebilir.
- Kan Transfüzyonları: Ciddi trombositopeni durumlarında kan transfüzyonları ile trombosit seviyeleri artırılabilir. Fakat bu geçici bir çözümdür ve uzun vadeli tedavi değildir.
- Dolaşım Sorunlarını Düzelten Tedaviler: Dolaşım sorunlarına bağlı trombosit düşüklüğünde damar tıkanıklıklarını çözmek amacıyla cerrahi müdahaleler veya ilaç tedavileri düşünülebilir.
Trombosit Düşüklüğü Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Trombosit düşüklüğü tedavi süreci sonrasında hastalar özel bir bakıma ihtiyaç duyabilirler. İşte trombosit düşüklüğü tedavi sonrasında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şunlardır:
- Kanama Belirtilerini İzleme: Tedavi sonrasında kanama belirtilerini yakından takip etmek önemlidir. Diş eti kanamaları, burun kanamaları, cilt altı morluklar gibi belirtiler hemen sağlık profesyoneli ile paylaşılmalıdır.
- Düşme ve Yaralanmalardan Kaçınma: Trombosit sayısı düşük olan hastalar düşme ve yaralanmalardan kaçınmalıdır. Sivri ve kesici objelerle dikkatli olunmalı, evde güvenlik önlemleri alınmalıdır.
- İlaçları Düzenli Kullanma: Eğer doktor tarafından ilaç reçete edildiyse ilaçların düzenli kullanımı çok önemlidir. Tedavi planına sadık kalmak trombosit seviyelerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilir.
- Düzenli Kontroller ve Takip: Sağlık profesyoneli ile düzenli olarak kontroller gerçekleştirilmeli ve trombosit seviyeleri izlenmelidir.
Trombositopeni Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Trombositopeni ile ilgili pek çok soru ortaya çıkabilir. Bu nedenle bu başlık altında sıkça sorulan sorulara kapsamlı ve anlaşılır cevaplar verilmeye çalışılmıştır.
Trombositopeni Ne Demek?
Trombositopeni kanın pıhtılaşma yeteneğini etkileyen bir durumdur. Trombositler kanın pıhtılaşmasında önemli bir rol oynayan hücrelerdir ve trombositopeni bu hücrelerin sayısının normalin altına düşmesi anlamına gelir.
Trombositopeni Kanser Mi?
Trombositopeni kanser değildir. Fakat kanserle bağlantılı olabilir. Yine de her trombositopeni durumu kanserle ilişkilendirilemez. “Trombosit düşüklüğü kanser belirtisi mi?” sorusunun yanıtı kanserin çeşidine bağlı olarak değişir. Bazı kemik iliği kanserleri belirti olarak trombositopeniye neden olabilir.
Trombosit Eksikliği Neden Olur?
Trombositopeni otoimmün hastalıklar, enfeksiyonlar, kemik iliği bozuklukları, ilaçlar ve genetik faktörler gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Trombositlerin tükenmesine neden olan ya da trombosit üretimine engel olan her durum trombositopeninin bir nedenidir.
Trombositopeni Nasıl Gecer?
Trombositopeni altta yatan nedenlere bağlı olarak farklı tedavi seçenekleri gerektirir. Trombosit düşüklüğü tedavisi için ilaç tedavisi, immünsüpresif tedaviler ve kan transfüzyonları gibi yöntemler kullanılabilir. Hangi yöntemin uygulanması gerektiğine uzman bir doktor tarafından karar verilir.
Trombosit Düşüklüğü Hangi Hastalıklara Sebep Olur?
Trombosit düşüklüğü tedavi edilmezse bir dizi potansiyel sağlık sorunu ortaya çıkabilir. Neden olabileceği sorunlar şunlardır:
- Kanama ve kanamalara bağlı sorunlar,
- Beyin kanaması,
- Hematoma (kan toplanması)
- Eklem ve kas kanamaları,
- Peteşi,
- Gastrointestinal kanamalar.
Trombosit Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen trombosit düşüklüğü ciddi kanama riski taşır. Bu durum iç kanamalara, deri altı morarmalara, burun kanamalarına ve hatta yaşamı tehdit eden durumlara yol açabilir.
Hangi İlaçlar Trombositopeni Yapar?
Trombosit düşüklüğüne neden olabilen ilaçlar arasında kemoterapi ilaçları, epilepsi ilaçları, antibiyotikler ve bazı ağrı kesiciler bulunur. Fakat bu durum bu ilaçların her zaman trombositopeniye neden olacağı anlamına gelmez.
Trombosit Düşüklüğünde Hangi İlaç Kullanılır?
Trombositopeni tedavisi için reçeteli olarak kortikosteroidler, immünsupresif ilaçlar ve kan pıhtılaşmasını artıran ilaçlar kullanılabilir.
Trombosit Yükselmesi İçin Ne Yemeli?
Trombosit seviyelerini desteklemek için beslenmeye dikkat etmek önemlidir. Yeşil yapraklı sebzeler, meyveler, kuruyemişler ve balık gibi omega-3 yağ asitlerini içeren gıdalar tüketilebilir. Fakat trombosit düşüklüğüne iyi gelen besinler tüketilmeden önce tanı koyan doktor ile görüşmek önemlidir.
Trombosit Düşüklüğü Nasıl Belli Olur?
Trombosit düşüklüğü kan testleri ile belirlenir. Kan sayımı ve periferik kan smear testi trombosit seviyelerini değerlendirmek için kullanılır.
Yalancı Trombositopeni Nedir?
Yalancı trombositopeni kan örneği alınırken trombositlerin bir kısmının pıhtılaşma nedeniyle ölmesi sonucu oluşan bir yanıltıcı durumdur. Gerçek bir trombosit düşüklüğü değildir.
PLT Değeri Ne Zaman Tehlikeli Olur?
Mikrolitre başına 50.000 ve altındaki değerler ciddi trombositopeni durumunu gösterebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Fakat her hastanın durumu farklı olduğu için daha yüksek ya da düşük değerlerde de kişi için risk meydana gelebilir.
Trombositopeni şüphesi durumunda bir sağlık profesyoneli ile görüşmek önemlidir. Hastanemizden randevu oluşturularak gerekli tetkikler gerçekleştirilebilir.
