Çocuklarda Endoskopi

Çocuklarda endoskopi, çocuk gastroenteroloji alanında büyük önem taşıyan bir tanı ve tedavi prosedürüdür. Bu minimal invazif teknik, çocuk gastroenteroloji uzmanlarının bir çocuğun yemek borusundan anüse kadar olan sindirim kanalının doğrudan görülerek incelemesine olanak tanır, işlem esnasında alınan doku biyopsi örneklerinin incelenmesi ile de çeşitli gastrointestinal (Gİ) bozukluklar hakkında kritik bilgiler sağlar. Bu yöntem sindirim sağlığı sorunlarıyla karşı karşıya olan genç hastalar için daha fazla doğruluk ve genişletilmiş tedavi seçenekleri sunar.

Endoskopik işlemler üst Gİ endoskopi (özofagogastroduodenoskopi) ve alt Gİ endoskopi (kolonoskopi) olarak iki tiptir. Bir tanı yöntemi olduğu gibi bazı vakalarda bir tedavi şekli de olabilir. Örneğin çocuğun yabancı bir cisim (iğne, para, pil veya diğer maddeler) yutması durumunda endoskopi işlemi ile yabancı cisim çıkarılabilir veya herhangi kanayan bir oluşumun kanaması endoskopik işlem yoluyla yapılan bazı uygulamalarla durdurulabilir, polip saptanırsa çıkartılabilir, yemek borusunda doğumsal veya sonradan oluşan darlıklarda genişletme işlemi yapılabilir.

Çocuklarda Endoskopi Nasıl Yapılır?

Pediatrik endoskopi, bir çocuğun sindirim kanalının içini incelemek için endoskop adı verilen ince, esnek bir tüpün kullanıldığı tıbbi bir prosedürdür. Bu özel alet, ucunda bir ışık ve kamera ile donatılmıştır, böylece doktorlar Gİ kanalın içini döşeyen zarı (mukozayı) detaylı olarak görüntüleyebilir ve gerekli gördükleri bölümlerden doku örnekleri alabilirler. İlgilenilen bölgeye bağlı olarak, üst sindirim sistemi için gastroskop,  kalın bağırsaklar için ise kolonoskop adı verilen farklı türde endoskoplar kullanılır. Pediatrik endoskopi işlemi özel eğitim ve ekipman gerektirir. Çocuklar için kullanılan endoskoplar, yetişkinlerde kullanılanlara göre daha küçük çaplıdır. Prosedür, bir çocuğun sindirim sisteminin daha hassas doğasını dikkate alarak ekstra özenle gerçekleştirilir.

Çocuğuna endoskopi yapılacak olan her anne-baba ve yakınları, işlemin nasıl gerçekleştirildiğini merak edebilir ve kaygı duyabilirler. Endoskopi işlemlerinin %1,5 civarında komplikasyon (enfeksiyon, delinme gibi) oranı ve çok daha düşük mortalite (ölüm) oranı vardır. Bu komplikasyon ve ölüm oranı; endoskopik işlemi yapan doktorun ve anestezi doktorunun tecrübesi, hastada ek olarak diğer sistem hastalıklarının eşlik etmesi, hastada kanama-pıhtılaşma bozukluğu olması veya şok durumunun varlığı gibi çeşitli nedenlerle artma veya azalma gösterir. Çocuklar işlem öncesi anestezi muayenesinden geçirilerek, derin uyuma (derin sedasyon) yönünden sakınca olup olmamasına yönelik olarak değerlendirilir ve işlem esnasında anestezi uzmanı doktor ve anestezi ekibi tarafından sedatize edilir.

Her tür endoskopik girişim öncesi hastanın aç olması gereklidir. Açlık durumu, anestezi ve işlem esnasında bir olumsuz durum yaşanmaması açısından önemlidir. Çocuklarda işlem saatinden önce 8 saat açlık ve 3-4 saat susuzluk yeterlidir. Çok acilen müdahale edilmesi gereken durumlarda hastanın aç olup olmamasından bağımsız olarak işlem gerçekleştirilir. Kalın bağırsağın iyi görülüp değerlendirilebilmesi için, işlem öncesinde kalın bağırsağın dışkı içeriğinin temizlenmesi gerekir. Kolon temizliği amacıyla doktorunuz çocuğunuza bazı ilaçlar verecek ve beslenme rejimi önerecek, daha sonra kolonoskopi işlemi yapılacaktır.

İşlemden hemen önce, anestezi esnasında ilaç uygulaması için damar yolu açılır. Sonrasında hasta anestezi doktoru tarafından uyutulur, çocuk gastroenteroloji uzmanı tarafından işleme başlanır. Üst Gİ endoskopi ortalama 15-20 dakika sürer ancak endoskopik tedavi işlemleri uygulanacaksa, endoskopi süresi uzayabilir. Kolonoskopi işlemi 30-40 dakika arasında sürer. Endoskopik işlemler Endoskopi Ünitesi’nde bir ekip tarafından yapılır. Hastanın genel durumuna ve hastalığın türüne göre endoskopik işlemler ameliyathane ortamında da yapılabilir. Üst ve alt Gİ endoskopide çocuğun tartısına  bağlı olarak çapları değişen boyutta endoskoplar kullanılır. Üst Gİ endoskopide, bebek uyutulduktan sonra ağız yolu ile yemek borusuna, ardından mide ve on iki parmak bağırsağına (duodenum) kadar endoskop ilerletilir. Endoskopi cihazının ucunda bulunan kamera sayesinde hekim tüm doku ve organları yakından görebilir. Elde edilen görüntüler şüphelenilen hastalık için tanı konulmasını sağlayabilir. Özellikle iltihaplanma ve ülser gibi sorunlar bu işlem sırasında kolayca tespit edilebilir. Yemek borusu, mide ve duodenumdan 1 mm kadar çaplı biyopsiler (doku örnekleri) de alınarak Patoloji bölümünde mikroskopik olarak incelenir. Kolonoskopi işleminde ise anüsten girilerek tüm kalın bağırsak mukozası ve ince bağırsağın kalın bağırsakla birleşen son 10 cm kadarlık bölümü hekim tarafından incelenir, Patoloji bölümünde incelenmek üzere çeşitli kısımlardan biyopsiler alınır.

Çocuklarda Alt ve Üst Gastrointestinal Endoskopi Yapılmasını Gerektiren Durumlar Nelerdir?

Çocuklarda endoskopi, Gİ kanalı ilgilendiren bozuklukların teşhis edilmesi veya tedavisi amacıyla yapılır. Bir çocuk gastroenteroloji uzmanının endoskopi önermesinin başlıca nedenleri şunlardır:

• Tanı koyma: Endoskopi, doktorların sindirim kanalı mukozasını doğrudan görüp değerlendirmesine ve sindirim kanalından milimetrik boyutta doku örnekleri (biyopsi örnekleri) almasına olanak tanır. Bu yolla diğer görüntüleme yöntemleriyle tespit edilemeyen anormallikler ortaya çıkarılabilir. Karın ağrısı, yutma güçlüğü, açıklanamayan kilo kaybı veya kronik ishal, kanlı kusma, kanlı dışkılama gibi semptomlar yaşayan çocuklara, altta yatan nedeni belirlemek için endoskopi yapılabilir. Üst ve alt Gİ kanal endoskopileri ile örneğin reflü özofajit, eozinofilik özofajit, yemek borusunda daralma, mide mukozasında iltihaplanma veya ülser, polip, inflamatuvar varsak hastalığı gibi hastalıkların tanısı konulabilir.
• Biyopsi alınması: Endoskopi sırasında sindirim sistemi mukozasından küçük doku örnekleri alınabilir. Bu biyopsiler daha sonra mikroskop altında incelenerek hücresel değişiklikler, inflamasyon veya belirli patojenlerin varlığı hakkında değerli bilgiler sağlar. Endoskopik görünüm olarak benzeşen hastalıklar arasında mikroskopik (histopatolojik) inceleme ile ayırıcı ve kesin tanıya ulaşılması mümkün olabilir. Çölyak hastalığı gibi bazı hastalık durumlarında da ince bağırsak biyopsi, tanı konulmasının tek yoludur.
• Bilinen durumların izlenmesi: Teşhis edilmiş Gİ bozuklukları olan çocuklar için, hastalığın ilerlemesini veya tedavinin etkinliğini izlemek amacıyla periyodik endoskopiler gerekli olabilir.
• Tedavi etmeye yönelik müdahaleler: Endoskopik işlem; poliplerin çıkarılması, daralmış bölgelerin genişletilmesi veya sindirim sistemindeki kanamaların durdurulması gibi belirli tedavileri gerçekleştirmek için kullanılabilir.
• Yabancı cisim çıkarma: Kesici veya batıcı tipte veya pil gibi elektriksel hasarın söz konusu olduğu yabancı cisim yutmalarında veya künt cisim olup da mideden ince bağırsağa yabancı cismin kendiliğinden geçişinin olmadığı durumlarda, endoskopi işlemi ile bu cisim çıkarılabilir.
• Beslenme tüplerinin yerleştirilmesi: Uzun süreli beslenme desteği gerektiren çocuklar için, doğrudan mideye veya ince bağırsağa beslenme tüpleri yerleştirmek için endoskopik işlem kullanılabilir.

Çocuklarda Endoskopi ile Tanı Konulan Hastalıklar Nelerdir?

Endoskopi, çocuklarda çeşitli Gİ hastalıkların teşhis ve tedavisinde çok önemli bir rol oynar. Endoskopik değerlendirme gerektirebilecek yaygın durumlar şunlardır:

• Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH): Büyük çocuklarda semptomlara göre GÖRH öntanısı düşünülür, 3-4 haftalık tedavi ile semptomların baskılanması durumunda, GÖRH tanısı konmuş olur. Tedavi yanıtı olmayan hastalarda veya GÖRH’nin şiddetini değerlendirmek veya özofajit, Barrett özofagusu veya özofageal darlık gibi reflü komplikasyonlarını kontrol amaçlı endoskopi kullanılabilir.
• Eozinofilik özofajit: Özofagusun bu alerjik durumu, özofagus dokusunda artan sayıda eozinofil gösteren endoskopik biyopsi ile teşhis edilir.
• Eozinofilik özofajit: Özofagusun bu alerjik reaksiyon temelli iltihabı, özofagus dokusunda eozinofil (bir büyük büyütme alanında 15’ten faz eozinofil hücresi) birikimini gösteren endoskopik biyopsi ile teşhis edilir.
• Özofagus varisleri: Portal hipertansiyon olan çocuklarda, endoskopi ile kanama riski taşıyan özofagus ve mide varislerinin olup olmadığı belirlenebilir, kanama olan ya da kanama riski taşıyan varislere işlem uygulanabilir.
• Gastrit ve peptik ülser hastalığı: Mide iç yüzeyinin (mide mukozasının) iltihaplanması olan gastrit endoskopi ile gözlenebilir ve biyopsi örnekleri alınabilir Yine endoskopide mide ve on iki parmak bağırsağı ülserleri tespit edilebilir, iltihap derecesini ve Helicobacter pylori varlığını test etmek üzere biyopsi alınabilir.
• Yutulmuş yabancı cisimler: Endoskopi sık olarak çocukların yuttuğu ve tıkanma veya yaralanma riski oluşturan nesneleri çıkarmak için kullanılır.
• Korozif (yakıcı) madde içilmesi: Yakıcı özelliği yüksek olan korozif madde (Gİ kanal duvarında hasar oluşturan kimyasal madde) içilmesi durumunda, korozif madde alımından sonraki 12-48 saat aralığında, yanık şiddetinin tespiti amaçlı endoskopi yapılması gerekebilir. Korozif madde alımına bağlı olarak yemek borusunda veya pilor kanalında darlık oluşmuşsa, alımdan sonraki 15. günden itibaren endoskopik genişletme (dilatasyon) işlemi yapılabilir.
• Çölyak hastalığı: Genetik olarak hassasiyeti olan kişilerde buğday, arpa ve çavdarda bulunan gluten proteininin tüketilmesi ile, zaman içinde ince bağırsakta iltihabi reaksiyon gelişmesi olan çölyak hastalığında teşhis, endoskopik olarak alınan ince bağırsak biyopsilerinin mikroskopik olarak incelenmesi sonucunda koyulabilir.
• Gastrointestinal kanama: Endoskopi, üst veya alt sindirim sisteminde olsun, gastrointestinal kanamanın kaynağını belirlemek ve potansiyel olarak tedavi etmek için çok önemlidir.
• İnflamatuvar bağırsak hastalığı (İBH): Crohn hastalığı ve ülseratif kolit İBH’nin iki ayrı alt tipidir. Endoskopi, sindirim sistemi mukozasındaki inflamasyonu, ülserleri ve diğer karakteristik değişiklikleri ortaya koyabilir. Hem İBH tanısında hem de alt tiplerinin ayırıcı tanısında endoskopik görünüm ve alınan biyopsilerin histopatolojik incelemesi çok önemli ve mutlak gereklidir.
• Polipler: Endoskopi ile sindirim kanalındaki polipler tespit edilebilir ve çıkarabilir. Bu işlem, poliplere bağlı olarak gelişen komplikasyonların tedavisi ve önlenmesi veya kanserleşme özelliği olabilen bazı tür poliplerin alınarak kanser gelişiminin önlenmesi açısından önemlidir.
• Motilite bozuklukları: Diğer yöntemlerle teşhis edilse de endoskopi, motilite problemlerinin yapısal nedenlerini ekarte etmeye ve ikincil değişiklikleri değerlendirmeye yardımcı olabilir.

Çocuklarda Endoskopi Yapılmasına Nasıl Karar Verilir?

Bir çocuğa endoskopi yapma kararı kapsamlı bir değerlendirme sürecine dayanır. Bu süreç şunları içerir:

• Tıbbi geçmiş: Pediatrik gastroenteroloji uzmanı öncelikle semptomları, hastalığın süresini ve önceki tedaviler veya teşhisler de dahil olmak üzere çocuğun tıbbi geçmişini ayrıntılı bir şekilde gözden geçirir.
• Semptom değerlendirmesi: Semptomların niteliği, şiddeti ve süresi dikkatle değerlendirilir. Karın ağrısı, kusma, ishal veya yutma güçlüğü gibi kalıcı semptomlar, kanlı kusma, asit baskılayıcı tedaviye yanıtsız reflü bulguları üst Gİ endoskopi ihtiyacına işaret edebilir. Kanlı ve/veya mukuslu dışkılama, kronik ishal kolonoskopi yapılması endikasyonlarıdır.
• Fizik muayene: Karında hassasiyet veya şişkinlik gibi gastrointestinal sorunların belirtilerini kontrol etmek için ayrıntılı bir fizik muayene yapılır. Şiddetli epigastrik ağrı, endoskopik inceleme endikasyonu oluşturabilir.
• Laboratuvar testleri: İnflamasyon, enfeksiyon veya beslenme eksikliklerinin belirtilerini aramak için kan testleri, dışkı analizleri ve diğer laboratuvar incelemeleri yapılabilir.
• Görüntüleme çalışmaları: Sindirim sistemi hakkında ek bilgi toplamak için ultrasonografi, röntgen veya bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) taramaları gibi invazif olmayan görüntüleme teknikleri kullanılabilir.
• Tedaviye yanıt: Şüphelenilen durumlar için başlangıç tedavileri beklenen sonuçları vermezse, daha fazla araştırma için endoskopi önerilebilir.
• Aile geçmişi: Özellikle şüphelenilen genetik durumlar söz konusu olduğunda belirli gastrointestinal bozukluklar endoskopi yapma kararını etkileyebilir.
• Yaş ve genel sağlık: Endoskopinin uygunluğu ve güvenliği belirlenirken çocuğun yaşı ve genel sağlık durumu dikkate alınır.
• Psikolojik hazırlık: Çocuğun prosedürü anlama ve işbirliği yapma yeteneği değerlendirilir ve uygun hazırlık ve destek planlanır.
• Anestezi muayenesi: İşlem öncesi çocuk anestezi uzmanı hekim tarafından muayene edilir, temel tetkik sonuçları değerlendirilir.
• Risk-fayda analizi: Endoskopik prosedürün potansiyel faydaları, çocuğun bireysel koşulları göz önünde bulundurularak herhangi bir riske karşı dikkatle tartılır.
• Terapötik müdahaleler: Bulgulara ve prosedür öncesi plana bağlı olarak; polip çıkarma, daralmış bölgelerin genişletilmesi, kanama bölgelerinin kontrolü, yabancı cisimlerin çıkarılması ve beslenme tüplerinin yerleştirilmesi gibi çeşitli tedaviler uygulanabilir.
• Prosedürün tamamlanması: İnceleme ve gerekli tedaviler tamamlandıktan sonra endoskop dikkatlice geri çekilir. Çocuk bir iyileşme alanına transfer edilir ve anesteziden uyanırken izlenir.
• Prosedür sonrası bakım: Çocuk herhangi bir ani komplikasyon açısından gözlemlenir. Tamamen uyandığında ise tolere edebildiği ölçüde yemesine ve içmesine izin verilir.

Sık Sorulan Sorular

Çocuğa Endoskopi İşlemi Nasıl Yapılır?

Çocuğa endoskopi yapılırken çocuğun rahat etmesi ve hareketsiz kalmasını sağlamak için, anestezi uzmanı tarafından, açılmış olan damar yolundan sedasyon (derin uyku) uygulanır. İşlem Endoskopi Ünitesi’nde yapılır. Eğer işlem komplike ise, uzun sürecekse veya başka bir sistem hastalığı eşlik ediyorsa, işlem ameliyathane koşullarında da yapılabilir ve vakanın durumuna göre işlem öncesi hasta entübe edilerek hastanın havayolu emniyet altına alınabilir. Endoskop incelenen alana bağlı olarak ağız veya anüsten nazikçe yerleştirilir. Kamera, doktorun iç organları yönlendirmesi ve incelemesi için görüntüleri bir monitöre iletir. Elde edilen görüntüler, doktorun gastrointestinal kanama, iltihap veya tıkanıklık gibi çeşitli durumları teşhis etmesine ve bazen de tedavi etmesine yardımcı olur. Üst GİS işlemi genellikle 15 ila 20 dakika, kolonoskopi ise 30-40 dakika sürer ve çocuk çoğu zaman aynı gün eve dönebilir.

Yapılan Endoskopik İşlem Komplikasyona Neden Olabilir Mi?

Çocuk hastalara uygulanan endoskopik işlem komplikasyonları, deneyimli tıp profesyonelleri tarafından yapıldığında yok denecek kadar azdır. Anesteziye karşı reaksiyonlar, kanama, enfeksiyon veya incelenen organın delinmesi gibi minimal riskler taşıyabilir. Ancak bu riskleri azaltmak için gerekli tüm önlemler alınır. Doğru teşhis ve tedavinin yararları olası komplikasyonlardan daha ağır basar.

Kaç Yaşındaki Çocuklara Endoskopik İnceleme Yapılabilir?

Endoskopi bebeklikten ergenliğe kadar (0-18 yaş arası) her yaşta yapılabilir. Endoskopi yapılma kararı, çocuğun belirtileri, tıbbi geçmişi ve gastrointestinal sorunların teşhis veya tedavi gerekliliğine dayanır. Örneğin, şiddetli kusmaları, ishali veya kanlı kusma veya kanlı dışkılaması olan bir bebek, bebeklerdekine benzer semptomları olan veya açıklanamayan karın ağrısı olan daha büyük bir çocuk veya ergen endoskopi adayı olabilir. Pediatrik gastroenteroloji uzmanları, işlemin uygunluğunu ve zamanlamasını belirlemek için her durumu bireysel olarak değerlendirir. Böylece endoskopinin tüm yaşlardaki çocuklar için olabilecek en güvenli ve etkili bir şekilde yapılmasını sağlar.

Çocuklarda endoskopi, modern pediatrik sağlık hizmetlerinde hassas teşhis ve etkili tedavi sağlayan kritik bir araçtır. Çocuğunuzda sindirim sistemi ile ilgili özellikle şiddetli ve/veya uzun süreli semptomlar fark edersiniz, erken teşhis ve tedavi için, çocuk gastroenteroloji uzmanının olduğu bir sağlık kuruluşuna başvurmanız uygun olacaktır.