Yetişkinlerde Deliryum Tedavisi

Yetişkinlerde Deliryum Tedavisi

Yetişkinlerde deliryum, çoğunlukla yaşlılarda görülen, ancak her yaştan kişide ortaya çıkabilecek ve ani kafa karışıklığı olarak tanımlanan bilişsel bir bozukluktur. Bu durum, genellikle hızlı başlayan ve kısa süreli dalgınlık, zihinsel karışıklık, zaman-mekan farkındalığının kaybedilmesi gibi durumlara sebebiyet verebilir.

Deliryum genel olarak, şiddetli ve uzun süredir devam eden fiziksel hastalıklar, enfeksiyonlar, sodyum eksikliği, elektrolit dengesizlikleri, nörolojik sorunlar, hastanede yatış, ameliyat geçirme veya alkol bağımlılığı gibi faktörlerden kaynaklı meydana gelebilir. Bu durumdaki kişiler, gerçeklik algılarını kaybedebilir, hafıza sorunları yaşayabilir, dikkat ve konsantrasyonu sağlamakta zorluk çekebilir veya halisünasyonlar görebilir.

Deliryum tedavisi ise altta yatan nedenin belirlenmesi ve öncelikli olarak bu durumun iyileştirilmesini kapsayamaya yöneliktir. Yetişkinlerde deliryum, multidisipliner yaklaşımlar ile fiziksel, nörolojik ve psikolojik alanlarda tedavi edilebilir.

Deliryum Ne Demektir?

Deliryum, zihinsel durumu etkisi altına alan ve ani başlayan değişikliklerdir. Bu değişiklikler, unutkanlık, kafa karışıklığı, konuşma ve ifade sorunları, nerede bulunduğunun farkına varamama gibi durumları içerebilir. Ortaya çıkan semptomlar genellikle birkaç saat, birkaç gün gibi kısa süre içinde başlayıp, zamanla daha da şiddetlenebilir ve özellikle gece saatlerinde belirgin hale gelebilir. Deliryum herkeste aynı semptomlara sebep olmaz ve kişiden kişiye farklı türlerde ortaya çıkabilir. Deliryumun farklı özelliklerine göre şu türlerde incelenebilir:

• Hiperaktif deliryum: Hiperaktif deliryum, kişide aşırı uyarılmış, ajite ve heyecanlı bir hale sebep olabilir. Kişide hızlı değişen düşünceler, konuşma ve hareketler olabilir. Bu durum, genellikle uzun süreli kullanılan ilaçların yan etkileri, alkol veya madde yoksunluğu gibi uyarıcı etkisi olan maddeler sebebiyle görülebilir.
• Hipoaktif deliryum: Hipoaktif deliryumun, hiperaktif deliryumun aksine, kişilerde uyuşukluk, halsizlik ve pasiflik hali yaratabilir. Durgunluk, yavaş konuşma, sosyal geri çekilme, sürekli uyku hali, zihinsel bulanıklık ve azalmış tepki verme görülebilir. Bu tür deliryum, enfeksiyonlar, ilaçlar veya nörolojik faktörler gibi birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilir.
• Karışık deliryum: Bu tür hem hiperaktif hem de hipoaktif deliryumun bir kombinasyonudur. Kişiler, zaman zaman durgun, içe kapanık ve uykulu bir halde olurken, zaman zaman da hızlı hareket etme, düşünme, çok konuşma, heyecanlı olma ve uyumak istememe gibi semptomlar gösterebilir.

Yetişkinlerde Deliryum Belirtileri Nelerdir?

Yetişkinlerde deliryum belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve genellikle gün içinde dalgalanabilir. Belirtiler, çevresel farkındalığın azalması, düşünme becerisinin zayıflaması, davranış ve duygusal değişiklikler olabilir. Genel olarak yetişkinlerde deliryum belirtileri şunları içerebilir:

• Bir konuya odaklanamama ve konuları değiştirme
• Sorulan sorulara cevap vermeme ve konuyu dağıtma
• Dikkatin kolayca dağılması
• Çok az hareket etme veya aşırı aktif olma
• Yakın zaman geçmişi unutma ve hafızanın zayıf olması
• Nerede olduğunu ve zamanın farkına varamama
• Tutarsız ve anlamsız konuşma veya hiç konuşmama
• Okuma yazma sorunları
• Başkalarından korkma, çekinme, endişe duyma
• Huzursuz, kavgacı olma ya da aşırı mutlu hissetme
• Seslenme, ses çıkarma ve inleme
• Gece gündüz kavramlarının değişmesi ve uyku sorunları
• Depresyon ve çeşitli ruh hali değişiklikleri

Deliryum belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve semptomlar akşam ya da gece saatlerinde artabilir. Bu durum genellikle hızlı başlar ve kısa bir süre içinde zirveye ulaşır. Deliryum, altta yatan bir sağlık sorununun belirtisi olduğu için, bahsedilen semptomların fark edilmesi halinde bir sağlık uzmanına başvurmak gerekir.

Deliryuma Sebep Olan Belli Başlı Etken Nelerdir?

Deliryum genellikle bir veya birden fazla nedenin birleşmesiyle görülebilir veya bazı durumlarda belirli neden bulanmaz. Bu durum, beyindeki sinyallerin gönderilmediği veya tam olarak algınlanmadığı durumlarda ortaya çıkar. Genel olarak deliryuma sebep olan etkenlerden bazıları şunlardır:

• Bazı ilaç kullanımları ve ilaçların yan etkileri
• Alkol veya uyuşturucu kullanımı veya yoksunluğu
• Kalp krizi, karaciğer, akciğer hastalıkları veya diyabet
• İnme ve epilepsi
• Kafa travması
• Uzun süreli devam eden şiddetli hastalıklar veya ölümcül sayılabilecek ciddi hastalıklar
• Pnömoni, grip, covid-19 veya idrar yollarını etkileyen enfeksiyon hastalıkları
• Karbonmonoksit, siyanür gibi zehirli maddelere maruz kalma
• Yetersiz beslenme ve ciddi su kaybı
• Çok uyuma veya hiç uyumama gib uyku problemleri
• Anestezi almayı gerektirecek cerrahi işlemler
• Uzun süre hastanede yatma
• Kronik ağrılar

Bahsedilen bu faktörler, deliryuma sebep olan etkenlerden sayılabilir, ancak bu spesifik etkenler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Deliryumun nedenlerinin belirlenmesi, uygun tedavi yönetimin sağlanması için bir sağlık kuruluşuna başvurup, uzman desteği almak önemlidir.

Deliryum Tanısı Nasıl Konur?

Deliryum tanısı bir sağlık profesyoneli tarafından semptomların değerlendirilmesine göre konabilir. Deliryum tanısı için takip edilecek bazı adımlar aşağıdaki gibidir:

• Tıbbi geçmişin alınması: Doktor, son zamanlarda nelerin değiştiğini sorarak semptomlar hakkında bilgi sahibi olabilir. Herhangi bir enfeksiyon varlığı, yeni bir ilaca başlanması, göğüs ağrısı veya bir yaralanma olup olmadığı sorgulanır. Kişinin alkol veya uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığı da dikkate alınır.
• Mental sağlığın incelenmesi: Doktor, kişinin farkındalığını ve dikkatini ölçmek için konuşarak veya bazı testler yaparak mental sağlık değerlendirmesi yapabilir. Bu konuda daha sağlıklı değerlendirme için, aile üyeleriyle veya bakıcılarla da görüşülebilir.
• Fizik muayene: Fizik muayene ile çeşitli sağlık sorunları veya hastalık belirtilerinin olup olmadığı tespit edilebilir. Muayene sırasında, görme, işitme sorunları, denge, koordinasyon ve refleksler de değerlendirilmiş olur.
• Laboratuvar ve görüntüleme testleri: Bu testler, deliryuma neden olabilecek metabolik bozukluklar veya diğer sağlık sorunlarının tespiti için kullanılabilir. Kan ve idrar analizleriyle elektrolikit düzeyleri, karaciğer, böbrek fonksiyonları, görüntüleme testleriyle de, çeşitli nörolojik bozukluklar saptanabilir.

Deliryum tanısı, semptomların ne kadar hızlı başladığına, değişkenlik göstermesine, fiziksel ve psikolojik işlevlerde bozukluklar olduğuna ve gerçeklik algısında değişiklikler olması gibi belirtilere dayalı konabilir. Deliryumun altında yatan nedenin tespit edilmesinden sonra uygun tedavi yöntemine başlanabilir.

Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?

Yetişkinlerde deliryum tedavisinin esas amacı, altta yatan sebebi gidermek, tetiklenmesini önlemek ve semptomları hafifletmeye yöneliktir. Tedavi, genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve hastanın tıbbi durumunu kontrol eden doktor, psikolog, psikiyatrist, hemşireler ve diğer sağlık profesyonelleri arasında işbirliğini içerir. Deliryum tedavisinde uygulanan yöntemlerden bazıları şunlardır:

• Altta yatan nedenin tedavisi: Deliryuma neden olan fiziksel bir hastalık varsa öncelikli olarak bu durum tedavi edilir. Örneğin, enfeksiyon varsa antibiyotik verilir veya ilaç yan etkisi varsa ilaçlar değiştirilebilir.
• Destekleyici tedavi: Deliryum tedavisinde kişinin temel ihtiyaçlarının karşılanması ve vücut fonksiyonlarının desteklenmesi önemlidir. Bunun için, yeterli sıvı alımı ve beslenmenin olması, ağrının kontrol altına alınması ve hijyenin sağlanması gerekir.
• Çevresel düzenlemeler: Deliryumu tetikleyebilecek çevresel faktörlerin azaltılması, tedaviye yardımcı olabilir. Bunlar arasında, gün ışığını benzer aydınlatma kullanmak, yüksek ses veya gürültüyü engellemek, uyku hijyeni ve düzenini sağlamak, saatleri ve takvimleri görünür şekilde düzenlemek yer alabilir.
• İlaç tedavisi: Bazı kişilerde, semptomların yöneltilmesi için ilaç kullanımı gerekebilir. Örneğin, ajitasyon ve anksiyete için antipsikotik ilaçlar, uyku sorunları için sedatifler verilebilir. Bu tarz ilaçlarların bilinçsiz kullanımı deliryumu tetikleyebilecepinden, doz ayarlaması ve kullanım kararı yalnızca doktor tarafından verilebilir.

Deliryum tedavisi, nedene ve hastanın durumuna bağlı olarak değişebilir. Ancak her koşulda erken tanı ve tedavi önemlidir. Bu nedenle, deliryum semptomları gösteren biriyle ilgileniyorsanız, bir sağlık uzmanına başvurmanız gerekir.

Sıkça Sorulan Sorular         

Deliryumu olan kişilerin ve hasta yakınlarının konu hakkında merak ettiği bazı soru ve yanıtları aşağıdakiler gibidir:

Yetişkinlerde deliryum, altta yatan bir sağlık sorununun belirtisidir ve tedavi edilmezse hem tıbbi durum hem de deliryum ilerleyebilir. Siz de, kendinizde ya da bir yakınınızda deliryum olduğunu düşünüyorsanız Hisar Hospital Intercontinental’deki uzman hekim kadromuza başvurabilirsiniz.