Ampütasyon Nedir? Hangi Durumlarda Yapılır ?
Ampütasyon, bir vücut uzvunun ya da ekstremitenin tamamının ya da bir kısmının cerrahi operasyonla kesilmesi işlemidir. Bu tür bir ameliyat, diz üstü ampütasyon, diz altı ampütasyonu, kol ampütasyonu, el ampütasyonu, parmak ampütasyonu ve ayak ampütasyonu gibi çeşitli bölgelerde gerçekleştirilebilir. Ampütasyon, parmak, ayak parmağı, el, ayak, kol veya bacak gibi vücut parçalarının kaybını veya çıkarılmasını ifade eder. Bu deneyim, hareket yeteneğini, çalışma kabiliyetini, sosyal etkileşimleri ve bağımsızlık düzeyini etkileyerek hayatı kökten değiştirebilir. Bu operasyon sonrasında devam eden ağrı hissi, hayalet uzuv fenomeni veya duygusal travma gibi etkilerin görülmesi iyileşme sürecini uzatabilir ve zorlaşmasına neden olabilir.
Ampütasyondan sonra, kişinin hem bedensel hem de duygusal iyileşme süreci büyük önem taşır. Bu süreçte, sağlık ekibiyle işbirliği içerisinde fiziksel rehabilitasyon ve psikolojik destek gerekebilir. Protez uzmanları, ampute olan kişilere özel protezler ve yardımcı cihazlar sağlayarak bağımsızlığını destekleyebilir. Ampütasyon sonucu kaybedilen uzuv ya da ekstremitenin yerini tutmak ve günlük yaşamda işlevselliği yeniden kazanmak için fiziksel terapi ve rehabilitasyon yöntemleri kullanılır. Bu süreçte, kas gücünü artırmak, hareket kabiliyetini geliştirmek ve protez kullanımını öğrenmek amaçlanır. Ampütasyon, bir insanın hayatında derin etkiler yaratabilecek bir durumdur. Ancak, modern tıp ve rehabilitasyon yöntemleri sayesinde, ampute olan bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve yeniden işlevsel bir hayata kavuşmak mümkündür. Destekleyici bir sağlık ekibi ve sevdiklerinin desteğiyle, ampute olan insanlar, yeni bir yaşam tarzı geliştirme ve başarıyla adapte olma yolunda ilerleyebilirler.
Ampütasyon Hangi Durumlarda Yapılır?
Ampütasyon aşağıdaki durumlarda uygulanabilir:
- Travmatik yaralanmalar: Motorlu taşıt kazaları, iş kazaları, savaş yaralanmaları gibi olaylar sonucu meydana gelen ciddi travmatik yaralanmalar ampütasyona yol açabilir. Ampütasyon işleminin en yaygın nedenlerinden biridir. Yapılan ampütasyonların yaklaşık %45’ini oluşturur.
- Doku hasarı: Ezilme yaralanmaları, kesilmeler, parçalanmalar veya ciddi yanıklar gibi durumlar, vücut parçalarının kurtarılamayacak şekilde hasar görmesine ve ampütasyon gerektirebilir.
- Enfeksiyon ve hastalık: İyileşmeyen yaralar, enfeksiyonlar veya hastalıklar diğer vücut parçalarını tehlikeye edecek seviyeye gelebilir ve ampütasyonun zorunlu olmasına neden olabilir.
- Kan akışının kesilmesi: Uzuvlara yeterli kan akışının olmaması, travma veya hastalıklar sonucu uzuvlarda doku ölümüne yol açabilir ve ampütasyon gerekebilir.
- Kanser: Uzuvlardaki kanserli tümörler bulunduğu uzvun çıkarılmasını gerektirebilir.
- Diğer sağlık sorunları: Diyabet komplikasyonları, periferik vasküler hastalık (bacak ve ayaklara giden arterde meydana gelen daralma), nöroma veya sinir dokusunun kalınlaşması, ciddi yanıklar da ampütasyonun nedenleri arasında yer alabilir.
Ampütasyon, bu gibi durumlarda uygulanabilen cerrahi bir müdahaledir. Ampütasyon ciddi bir karar ve son çaredir. Doktorunuz bu kararı vermeden önce her bir ihtimali değerlendirecektir. Ancak uzvu kurtarmanın bir yolu yok ve diğer dokularınıza da zarar vermeye başlamışsa bu noktada genel sağlığınızı korumak hekimin ilk görevidir. Ampütasyon sonrası rehabilitasyon süreci ve protez kullanımı, bireyin hayat kalitesini iyileştirebilir ve işlevselliğini yeniden kazanmasına yardımcı olabilir.
Ampütasyon Ameliyatı ?
Ampütasyon ameliyatı, vücudun hangi kısmının etkilendiğine, ampütasyonun nedenine ve kemik veya dokuda meydana gelen hasarın derecesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Uzuvlar çalışırken cilt dokusu, ince motor işlevini yerine getiren sinirler, kaslar, kan damarları, kemikler ile birlikte çalışır. Tüm bu dokuları zedelemeden ve stabilize ederek işlemi gerçekleştirmek kolay bir prosedür değildir. Bu nedenle her şeyden önce işlemin alanında uzman bir hekim ve tam teşekküllü bir hastanede gerçekleştirildiğinden emin olmanızda fayda vardır.
Ampütasyon genellikle aşamalı olarak gerçekleştirilir. Bunun nedeni, doku hasarı, kronik ağrı, yara izi veya diğer sağlık sorunlarının görüldüğü durumlarda tekrar revizyon denilen ek bir prosedürünün gerekebilmesidir. Ampütasyon prosedürü beklenmedik bir durum sonucunda acil olarak veya planlı şekilde gerçekleştirilebilir. Planlı ampütasyonlardan önce cerrahınızla bir dizi görüşme yaparak süreç öncesi veya sonrası ile bilgilendirilir ve aklınıza takılan soruları sorabilirsiniz. Bu süreçte yanınızda bir destekçiniz olması daha kolay olabilir. bir akraba veya arkadaşınızın sizinle birlikte olması size destek sağlayabilir. Ampütasyon öncesinde bir hazırlık sürecine ihtiyaç duyulabilir. Bu süreç tıbbi muayene veya psikolojik değerlendirme gibi seçenekleri içerir. Gerekli değerlendirmeler yapıldıktan sonra hastanın hastanın sağlık durumunun değerlendirilmesi ve ameliyat sonrası rehabilitasyon sürecinin planlanması yapılır. Ampütasyon, her bireye özgü bir süreçtir ve cerrahın sizin durumunuza en uygun yöntemi belirleyeceğini unutmamak önemlidir.
Ampütasyon çeşitleri nelerdir?
Ampütasyon işlemi nasıl uygulandığına göre 2’ye ayrılır. Bunlar açık ampütasyon ve kapalı amputasyondur.
Açık Ampütasyon
Ampütasyon işlemi uygulandıktan sonra cilt dokusu kapatılmadan açık pansuman uygulanırsa bu yöntem açık ampütasyon olarak adlandırılır. Böylece bir enfeksiyon durumu varsa doku henüz kapatılmadığı için temizlenmeye devam edebilir. Çoğunlukla enfeksiyon ve damar hastalıkları sonucunda ampütasyon işlemi gereken hastalarda bu yöntem tercih edilir. Bunun yanı sıra cilt dokusu yarayı kapatabilecek kadar olmadığında da tercih edilebilir.
Kapalı Ampütasyon
Bir diğer ampütasyon çeşidi kapalı ampütasyondur. Bu ampütasyon uzvun kesildiği bölgeyi kapatmaya yetecek kadar cilt dokusu vardır. Cerrahi olarak kesilen uzuv sonrasında dokular birleştirilerek açık bir yara bırakılmaz. Bu yöntem çoğunluklukla enfeksiyon riski az olan hastalarda uygulanır.
İkinci tür olan kapalı ampütasyon ise; ampute edilen bölgedeki yarayı kapatmaya yetecek cilt dokusu bulunması durumunda gerçekleştirilir. Uzuv cerrahi yöntem ile kesildikten sonra ameliyat yarasındaki dokular ve cilt kapatılarak açık yara bırakılmaksızın ampütasyon işlemi tamamlanır.
Ampütasyon yapılmasına nasıl karar verilir?
Ampütasyon yapılmasına karar vermek, birçok değerlendirme ve tartışma gerektiren bir süreçtir. Ampütasyon kararı vermek bir doktor için de kolay değildir. Bu nedenle karar bir ekip tarafından verilir. Hastanın durumu ve tüm mevcut seçenekler detaylı bir şekilde değerlendirilir. Tüm seçenekler gözden geçirildikten sonra bir karar verilir ve hasta konu ile ilgili bilgilendirilir. Ampütasyon yapılma kararı alındıktan sonra ameliyat mümkün olan en kısa sürede gerçekleştirilir. Ancak, ampütasyon yapılmamasına karar verilirse, bu karar ayrıntılı bir şekilde hastaya açıklanır. Hastanın durumuna en uygun tedavi planı belirlenir ve alternatif seçenekler değerlendirilir. Bu süreçte hasta ve cerrahi ekibinin birlikte karar vermesi ve iletişimde sıkı bir işbirliği yapması önemlidir.
Ampütasyon ameliyatı ne kadar sürer?
Ampütasyon ameliyatı için net bir süre vermek zordur. Ameliyat kesilecek bölgenin boyutuna veya uygulanacak yönteme göre (açık ampütasyon veya kapalı ampütasyon) veya doktorunuzun yetkinliğine göre değişiklik gösterebilir. Ampütasyon ameliyatı ortalama olarak 45 ile 90 dakika arasında sürebilir.
Ampütasyon sonrası hastayı nasıl bir süreç beklemektedir?
Ameliyat sonrasında anestezi sonrası bakım ünitesine götürülerek gözlem altında olursunuz. İyileşme süreciniz, prosedürün hangi bölgeye uygulandığına veya kullanılan anesteziye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Gözlem altındayken ameliyat edilen bölgedeki kan akışı ve hissiyat kontrol edilecektir. Kan basıncı, nabız ve solunum gibi hayati fonksiyonlarınız stabil halde ise bu odada daha fazla durmanıza gerek kalmaz ve normal bir hastane odasına taşınırsınız. Bu odada ağrı yönetiminiz ve pansuman bakımınız sağlanır. Ampütasyon ameliyatı sonrası hızlı bir şekilde fizik tedavi süreciniz başlar. Geçirdiğiniz ampütasyon ameliyatına bağlı, size özel olarak düzenlenen bir tedavi planınız bulunur. Örneğin eğer ampütasyon sonrasında tekerlekli sandalye kullanmanız gerekirse tedavi planınız tekerlekli sandalyeden kalkma gibi egzersizleri içerebilir. Ayrıca ameliyat sonrasında protez cihaz tasarlayan firmalar sizinle iletişime geçecek ve konu hakkında bilgilendirecektir. İyileşme sürecine bağlı olarak 2 hafta içerisinde yapay uzuv kullanmaya başlayabilirsiniz.
Taburcu olup kendi evinize geçtikten sonra hastanede olduğunuzdan daha duygusal olabilir ve kayıp uzvun acısını daha yoğun bir şekilde yaşayabilirsiniz. Ayrıca bu süreçte hayalet ağrı denilen bir durumu da yaşayabilirsiniz. Tüm bunlarla tek başınıza başa çıkmak zordur. Bu nedenle süreç boyunca bir psikologdan destek almanız süreci sizin için kolaylaştırabilir. Taburcu olmadan önce doktorunuz sizi evdeki bakım ile ilgili bilgilendirir. Bu süreçte de pansuman, ilaç gibi çeşitli bakımı kendiniz ya da bir yakınınız yapabilir veya evde sağlık hizmetlerinden faydalanabilirsiniz.Doktorunuzun aksi yönde bir talimatı olmadığı sürece normal beslenmenize devam edebilirsiniz.
Ampütasyon ameliyatı sonrası nelere dikkat edilmelidir?
Eğer aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşarsanız, derhal doktorunuzla iletişime geçin:
- Ateş ve titreme
- Kesilen bölgede kızarıklık, şişlik, kanama veya anlam veremediğiniz bir sızıntı
- Ampütasyon bölgesinde artan ağrı
- Kalan kol veya bacakta uyuşma veya karıncalanma
Ampütasyon sonrası iyileşme ne kadar sürmektedir?
Ampütasyon sonrası yaranın iyileşme süreci, genellikle 3 ila 4 hafta sürebilir. Ancak yaranın cilt altındaki iç kısımlarının iyileşmesi daha uzun bir süre gerektirir. Bu süre ortalama olarak 12 – 18 ayı bulabilir. Ameliyat sonrası erken aşama yara bakımı veya evde uyguladığınız bakım iç kısmındaki yumuşak dokunun iyileşmesi ve enfeksiyon riskinin azalması için büyük önem taşıyan adımlardır. Düzenli pansumanlar, uygun hijyen uygulamaları ve doktorun verdiği talimatlara uyum, iyileşme sürecini olumlu yönde etkiler. Hasta, doktoruna düzenli aralıklarla kontrol muayenelerine gitmeli ve herhangi bir sorunu hemen bildirmelidir. Sabır ve destek, iyileşme sürecinde önemli rol oynar.
