Romatoid Artrit (RA) Nedir:
Romatoid artrit, sebebi bilinmeyen, genetik olarak yatkın bireylerde çeşitli çevresel faktörlerin de etkisiyle ortaya çıkan başta eklemler olmak üzere vücutta birçok organ ve yapıyı da tutabilen bir hastalıktır.
Romatoid Artritin Tarihçesi
Tüm dünyada ve tüm ırklarda görülebilen bir hastalıktır. Ancak Avrupa ve ülkemizde bu hastalığa 15. yüzyıl sonrasında rastlanmaya başlanmıştır. Hastalık ile ilk bilgilere, Boticelli, Da Vinci gibi klasik dönem ressamlarının tablolarında rastlanmaktadır. Bu da 1500’lü yılların başlarına; Amerika’nın keşfedildiği yıllara denk gelmektedir. O döneme kadar Avrupa’da RA çok rastlanan bir hastalık değilken Amerika’nın keşfiyle tütünün Avrupa’ya getirilmesi ya da bazı enfeksiyonların Amerika’dan Avrupa’ya taşınmasıyla bu hastalığın genetik olarak yatkın kişilerde tetiklendiği ileri sürülmüştür. Sanayileşmiş ülkelerde hastalık daha ağır seyrettiği için sanayileşmenin de bu hastalığının oluşumunda rolü olabileceği iddia edilmiştir.
Romatoid Artrit Kimlerde Görülür?
16 yaşından sonra her yaşta olmakla birlikte en sık 30‐50 yaşları arasında görülür. Kadınlarda erkeklere oranla 2‐3 kat daha sık görülse de ileri yaşlarda bu oranın eşitlendiği bildirilmiştir.
Romatoid Artrit Görülme Sıklığı Nedir?
Değişik halklarda görülme sıklığı %0.5 ile %1 arasında değişir. Yıllık yeni olgu olasılığının yaklaşık 10 bin kişi başına 3 kişi olarak değiştiği bildirilmiştir. Ülkemizde de benzer sıklıkta 1000 erişkinin 5’inde görüldüğü düşünülürse ve şu anda 40 milyon erişkin olduğunu varsayarsak; en az 200 bin RA olgusu var ve bu sayıya her yıl 12 bin yeni olgu dâhil olmaktadır diyebiliriz.
Romatoid Artrit Oluşumunda Genetik Faktörler Rol Oynar mı?
RA’da genetik bir etki olduğu kabul edilmektedir. Seropozitif hastaların birinci derece yakınlarında RA beklenenden dört kat daha fazla görülür. Tek yumurta ikizlerinde %12‐15, çift yumurta ikizlerinde %2‐5 görülme riski vardır. Genetik faktörlerin 6. kromozomda bulunan HLA sistemi genlerine bağlı olduğu ve bir tek genetik bozukluktan çok birkaç genin RA’yı etkilediği düşünülmektedir.
Romatoid Artrit’in Belirtileri Nelerdir?
Tipik olguda elin PIP, MCP denilen parmakların orta kısmındaki ve el kemikleri ile parmakların yaptığı eklemlerde, el bilekleri, dirseklerde ağrı, şişme, el parmaklarında sabahları uyandığında olan, ellerini kullanmada zorluk şeklinde tutukluk ve ağrı gelişir. Potansiyel olarak tüm eklemleri etkileyebilir. Ancak sıklıkla el eklemleri, dirsekler, ayak eklemleri, ayak bilekleri, diz, çene eklemini ve daha az olarak boyun eklemini tutar.
Eklemlerde Görülen Ağrı ve Tutukluk Dışında Başka Belirtileri Var mıdır?
Eklem dışında birçok organ ve yapıyı tutabilir. Eklem bulguları ortaya çıkmadan önce yorgunluk, kilo kaybı gibi nonspesifik bulgular görülebilir. Eklem dışında en sık göz belirtileri olur. Kuru göz (Keratokonjunktivitis sikka) Romatoid Artritte en sık görülen göz bulgusudur. Bunun dışında özellikle sklerit ve episklerit görülmektedir. Gözün beyaz kısmının aşınıp delinmesi ve göz sıvısının akması ile karakterize Skleromalazi perforans ise RA’nın nadir görülen önemli göz komplikasyonlarından biridir. Nodüller en sık dirsek ve el parmaklarının etrafında oluşur. Ağrısız olur ve genelde ağır seyirli olgularda saptanır. Akciğer zarında tutulum yaparak su toplanmasına; akciğerin kendisinde tutulum yaparak zamanla artan nefes darlığına yol açabilir. Böbreklerin tutulması sık görülmese de böbreğin sağlam olması önemlidir. Çünkü hastalığın tedavisinde bazı ilaçların kullanılabilmesi için böbrekler ve karaciğer hatta akciğerler sağlam olmalıdır.
Romatoid Artrit Olan Kadın Hastanın Gebeliğinde Sakınca Var mıdır?
RA’nın kendisi değil; tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar fertiliteyi etkiler. Romatoid Artrit hastası doktoruna danışarak ve bazı ilaçları uygun zamanda keserek gebe kalabilir. Öte yandan hamilelikte RA’lı hastalarda % 75’e varan oranda iyileşme ve hastalık belirtilerinin sönmesi görülür. Hamilelik sonrası ise olguların % 80‐90’ında hastalık alevlenir. Ayrıca erken yaşta gebelik ve gebelik engelleyici ilaçların kullanımının hastalığın ortaya çıkışını geciktirdiği veya hastalığın şiddetini azalttığı gösterilmiştir.
Romatoid Artrit Oluşumunda Başka Hormonların Etkisi Var mıdır?
Ra’lı hastalarda hipotalamus‐hipofiz‐adrenal aks fonksiyonu bozulmuştur. Bu hastalarda metabolizmadaki sirkadyen değişiklikler veya gece yarısı endojen kortikosteriod salınımındaki azalma ve gece yarısı melatonin salgısının ritminin bozulması hastalığın sabah erken klinik yakınmaları ile ilişkili gibi görünmektedir.
Sigaranın Romatoid Artrit Oluşumunda Etkisi Var mıdır?
Günümüzde her üç vakadan birinin sigaradan kaynaklandığı tahmin ediliyor. Eğer kişinin bu hastalığa genetik yatkınlığı varsa, sigara içmek hastalığa adeta davetiye çıkarır. Ailesinde Romatoid Artrit hastalığı olup da sigara içenlerde bu risk daha da büyür.
Diş Sorunlarının Romatoid Artrit Oluşumunda Rolü Var mıdır?
Periodontitis (PD) en sık görülen ve erişkinlerde diş kaybına yol açan ağız içi enfeksiyonlardan biridir. Kronik ve yavaş ilerleyen bir enfeksiyon olup diş etinde enflamasyon (dokuların travmaya, bakteri veya virüs istilalarına, ısınma, kızarma ve şişme tepkisi göstermesi) kanama, komşu kemikte kayba ve dişte zamanla çürümeye yol açar. Gelişmiş toplumlarda bile oral hijyen %80’nin üzerinde bozuk saptanmıştır. Bu nedenle özellikle ailesinde RA olan kişilerin sigarayı bırakmaları ve diş sorunlarını acilen çözmeleri gerekir.
Romatoid Artritin Tedavisi Nasıl Yapılır?
- İlaç tedavisinden önce hastanın yapması gerekenler;
- Fazla kilolarınızı verin.
- Düzenli egzersiz yapın.
- Beslenmenize çok dikkat edin.
- Stresten kaçının
- Sigara içiyorsanız hemen bırakın.
- Dişeti sorunlarınız varsa mutlaka tedavi ettirin.
- Bu süreçte ilaçlarınızın dozu ve nelere dikkat edeceğiniz konusunda hekiminizle iletişim halinde olun.
- En ufak bir şüphede hekiminize başvurun.
Hastalığın tedavisinde çok çeşitli ilaçlar kullanılır. Bunların başlanması ve takibi özel bilgi birikim ve deneyim gerektirdiğinden hastaların periyodik olarak muayene ve kan testlerinin yapılması ve sürekli takibi gereklidir.
Romatoid Artritten Korunmak İçin
- Tütün Ürünlerini Bırakın: Sigara ve diğer tütün ürünleri hastalığın oluşumundan sorumlu tutulduğu için özellikle ailesinde romatoid artrit olanların sigara içmemesi gerekir. Ankilozan spondilit olgularında da sigara içilmesi daha ağır hastalık tablosuna yol açabilir. Osteoartrit için sigara içmenin koruyucu olduğu iddia edilmişse de günümüzde bunun aksine kanıtlar daha fazladır. Sigara içilmesi sadece kanser ya da bronşit oluşumuna değil aynı zamanda romatizma oluşumuna da yol açabilir.
- Diş Eti İltihapları: Diş eti iltihapları da romatoid artrit oluşumundan sorumlu olabileceğinden diş sorunlarının en kısa sürede tedavi edilmesi gerekir.
- Egzersiz: Düzenli egzersiz yapılması genel sağlık için olduğu kadar eklem sağlığı içinde zorunludur. Tempolu yürüyüş, yüzme gibi sporlar kemik, eklem ve kas sağlığı için oldukça önemlidir.
- Beslenme: Genel sağlık kuralları dahilinde davranılarak sağlıklı ve dengeli beslenmek gereklidir. Sık balık (Som, Uskumru, Ton, Sardalya, Lüfer, Morina, Ringa balığı gibi) yemek A vitamini ve Omega 3 türü maddeleri almanızı sağlar ki, bunlar hem trigliseridleri düşürür hem de romatoid artriti baskılayabilmektedir. Genel olarak yeterince sebze, meyve ve tahıl tüketmek gereklidir.