СЕМІЗДІК ЖӘНЕ МЕТАБОЛИКАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯ

Семіздік дегеніміз не?

Семіздік – бұл жалпы организмдегі май мөлшерінің шамадан тыс жоғарылауы. Басты мәселе – қабылданған энергияның, яғни тамақтың, жұмсалған энергиядан көп болуы. Жұмсалмаған энергия біздің денемізде май түрінде жиналады. Семіздік сирек болса да гормоналды бұзылулармен бірге де кездеседі. Семіздікке шағымданатын науқастар гормоналды аспектілер бойынша бағаланады. Гормоналды бұзылуларға байланысты емес семіздікке шалдыққан науқастарды бірінші кезекте диета мен өмір салты тұрғысынан бағалау керек, проблемаларын анықтап, түзету қажет. Осы әдістермен емделе алмаған және хирургиялық операция пайдалы болатын науқастарға хирургиялық ем ұсынылады. Семіздік адамның өмір сүру ұзақтығын орташа есеппен 10 жылға қысқартады, сонымен қатар әлеуметтік және еңбек өміріне теріс әсер етеді.

 

Дене салмағы индексі (ДСИ) атауы	ДСИ (кг/м2)
Арық	< 18
Орта	18 – 25
Толық	25 – 30
Семіз	30 – 35
Қатты семіздік	35 – 40
Морбид семіздік	40 – 50
Супер семіздік	50-60
Супер супер семіздік	60-тан жоғары

Дүниежүзілік бариатриялық хирургия қоғамының критерийлері бойынша дене салмағының индексі 30кг/м2 -ден жоғарысы семіздік ретінде анықталады. Бұл көрсеткіш дене салмағын бой ұзындығының квадратына бөлу арқылы есептеледі. Мысалы, бойы 170 сантиметр, салмағы 70 кг адамда біз 1,7 метр х 1,7 метр = 2,89 деп есептейміз. 70 кг-ды 2,89-ға бөлсек 24,22 шығады, демек ол  адам төмендегі кестеге сәйкес салауатты салмақ санатында. Егер ол адам 90 келі болса, біз 90 килограммды 2,89 -ға бөліп есептейтін болсақ, нәтижесі 31 болады да оған семіздік диагнозы қойылады.

Семіздіктің денсаулыққа қауіпі

Семіздік – бұл бүкіл денеге әсер ететін жүйелік ауру. Бұл қант диабетіне, гипертония мен жоғары холестеринге, ұйқысыздыққа, етеккір циклінің бұзылуына, бедеулікке, дискінің грыжасына, психикалық проблемаларға, қатерлі ісіктің кейбір түрлеріне және буындардың кальцинациясына тікелей байланысты.

Семіздікпен күрес

Ауру пайда болғаннан кейін оны емдеу өте қиын. Семіздікпен күрестің негізі оның пайда болуын болдырмау болып табылады және бұған бала кезінен бастап дұрыс тамақтану мен физикалық белсенділікті өмір салтына айналдыру арқылы ғана қол жеткізуге болады. Өкінішке қарай, семіздікпен дәрігерге жүгінген адамдардың, яғни дене салмағының индексі 30-дан асатын науқастардың оннан бірі ғана дұрыс тамақтану мен жаттығулар арқылы салмақ жоғалтуға қол жеткізеді. Бұл көрсеткіштер артық салмақтан арылудың орнына майды алмаудың маңыздылығын көрсетеді. Артық салмақты емдеудің негізгі компоненттері: диеталық терапия, жаттығу терапиясы, мінез-құлық терапиясы, дәрі-дәрмек және бариатриялық араласудан тұрады.

Семіздік пен қант диабеті

2 типті қант диабетінің дамуының көптеген қауіп факторлары бар, мысалы, жас, нәсіл, жүктілік, стресс, кейбір дәрі-дәрмектер, отбасы тарихы, холестериннің жоғарылығы және семіздік. Алайда, 2 типті қант диабетімен бірге жүретін маңызды фактор – артық салмақ немесе семіздік. 2 типті қант диабетімен ауыратындардың 90% -ы артық салмақтан немесе семіздіктен зардап шегеді. Артық салмақтан зардап шегетін адамдарда қандағы қант деңгейін дұрыс бақылау үшін инсулинді қолдану қабілеті төмендейді, сондықтан қант диабетін дамыту ықтималдығы жоғары. 2 типті қант диабеті – бұл негізінен алдын алуға болатын ауру. Зерттеулер көрсеткендей, өмір салтын өзгерту және 5-10% салмақ жоғалту – ересектерде 2 типті қант диабетінің дамуын болдырмауы немесе кешіктіруі мүмкін. Бұл зерттеулерде диета мен қалыпты физикалық белсенділік (күніне 20 минут жаяу жүру) сияқты салмақ жоғалту үшін салауатты өмір салты қолданылды. Үш-алты жылға созылған бұл зерттеулерде адамдарда қант диабетінің даму қаупі 40% -дан 60% -ға дейін төмендеді.

Сіз бариатриялық хирургияны қажет ететініңізді қалай білуге болады?

Қазіргі дәуірдегі аурулардың бірі болып табылатын және емделмесе, дененің барлық дерлік мүшелеріне теріс әсер ететін семіздік – бұл күн өткен сайын күшейіп келе жатқан індет. Диета, жаттығулар мен дәрі-дәрмектерді дәрігердің бақылауымен қолдану жеткіліксіз болған кезде, эндоскопиялық және хирургиялық әдістер ауруды емдеуде өте маңызды рөл атқарады. Егер сіз артық салмақты болсаңыз және өмір салтыңызды өзгерткіңіз келсе, сіз бариатриялық хирургияны қажет етесіз демек.

Артық салмақтан арылу мүмкін болмаса …

Дене салмағының индексі 40кг/м2 -ден асатын адамдарға егер олар диетадан, жаттығудан және өмір салтын өзгертуден кейін қажетті деңгейде арықтай алмаса операция ұсынылады,.

Артық салмақтан арылу бұл ауруларды емдеудің негізгі факторы болғандықтан, дене салмағының индексі 35кг/м2 -ден асатын және қант диабеті, гипертония, ұйқысыздық, буындардың кальцинациясы және грыжа тәрізді аурулары бар семіздікпен ауыратын науқастарға хирургиялық араласу ұсынылады.

Дәрілік терапиямен бақыланбайтын және әлі де қандағы қант деңгейі жоғары болған, 30-дан 35 кг/м2 дейінгі қант диабетімен ауыратын науқастарға хирургиялық емдеу бір нұсқа ретінде ұсынылады.

Егер сізде де мына белгілер болса …

• 2 типті қант диабеті,
• Обструктивті ұйқысыздық,
• Қан қысымының жоғарылауы
• Артрит
• Семіздікке байланысты басқа жағдайлар болса (холестериннің жоғарылауы, тамырлардың тарылуы, варикозды тамырлар және т.б.), сізге бариатриялық хирургия қажет болуы мүмкін.

Әсіресе денсаулығыңызда елеулі проблемалар болса …

Кейбір шектеу операциялары, мысалы, асқазан бандажын қолдану бүкіл әлемде өзінің тиімділігін жоғалтты. Қоректік заттарды бұзатын операциялардың әсері жоғары болғанымен, бақыланбайтын қант диабеті мен гипертензия жағдайында оларды таңдауға болады. Бүгінгі таңда бариатриялық хирургияда ең жиі қолданылатын және дәлелденген әдіс – бұл лапароскопиялық (жабық әдіс) гастрэктомия (түтік асқазан) деп аталатын операциялар.

Семіздікке арналған операция 3 негізгі топқа бөлінеді:

• Шектеу және қоректік заттардың сіңуін бұзатын операциялар
• Қоректік заттардың сіңуін бұзатын операциялар
• Шектеу операциялары

Бариатриялық хирургия қашан жасалады?

Егер BMI> 40 кг/м2 немесе BMI> 35 кг/м2 бір мезгілде болатын аурулармен (2 типті қант диабеті, гипертония, ұйқы апноэы, гиперлипидемия, буынның ауыр проблемасы) хирургиялық емдеу қолайлы болса және хирургиялық емес ем нәтиже бермеген жағдайда жасалады.

Жеңді гастропластика

Жеңді гастропластика – бұл асқазанның шамамен 80% -ын хирургиялық жолмен алып тастау арқылы жасалатын семіздікке арналған операция. Жаңадан пайда болған асқазан қалыпты асқазанға қарағанда көлемінің едәуір төмендеуіне байланысты аз тамақтанады. Екінші салмақ жоғалту механизмі – «GHRELIN» деп аталатын аштық гормонының бөлінбеуі. Жеңді гастропластика да лапароскопиялық әдіспен жүргізіледі. Операция құрсақ қуысына ұсақ кесінділерден кіру арқылы жасалады.

Асқазаніші баллоны қалай орналастырылады? Орнату уақыты қанша?

Іші бос баллон эндоскопияның көмегімен, жеңіл анестезиямен ауыз арқылы асқазанға орналастырылады. Содан кейін баллон үрленеді және науқастың асқазаны толып, қанықтылық сезімі пайда болады. Асқазан баллоны хирургиялық емес әдіс ретінде анықталады. Бірақ басқа әдістерден маңызды айырмашылығы – баллонның белгілі бір уақыт өткеннен кейін (6 ай) алынуы және нәтиженің тұрақты болмауы. Баллон семіздікті уақытша емдеуге қолданылады, арықтауға және жоғалған салмақты сақтауға көмектеседі. Сонымен қатар, бариатриялық хирургияға дейін бұл операцияға түсетін науқастарды әлсіретуге және хирургиялық тәуекелдерді азайтуға көмектеседі. Орнату уақыты-10-15 минут. Бұл пациент арылуы тиіс салмаққа сәйкес арнайы процедура болғандықтан, оны адамға зиян келтірмейтін мөлшерде қаншалықты көбейтілетінін хирургтар анықтайды. Пациенттер процедурадан соң демалғаннан кейін шығарылады. Баллонды асқазанда 6 айға дейін қалдыруға болады. Егер адам баллонды алып тастағаннан кейін тиісті диетаны немесе жаттығу жасамаса, қайтадан салмақ қосуы мүмкін.

Асқазанды тұйықтау, mini gastrik bypass

Асқазанды тұйықтау – бұл бариатриялық хирургияның басқа әдістеріне қарағанда ескірген операция түрі. Алдымен көлемі 30 мл болатын кішкентай асқазан жасалады. Ол үшін өңеш пен асқазан түйініне жақын асқазан тіні қолданылады. Жаңа ашылған асқазанға ащы ішектер алыстан қосылады. Тұйықтаудың екі түрі бар. Бір түрінде аш ішектер сақина түрінде асқазанға бөлінбей жеткізіледі. Бұл «mini gastrik bypass» деп аталады. Екіншісінде аш ішек бөлініп, бір ұшы асқазанға, екінші ұшы аш ішекке белгілі бір қашықтықтан кейін ғана қосылады. Бұл «Roux en Y gastrik bypass» деп аталады. Бұл жерде механизм жеңді гастропластикадағыдай шектеуші, яғни пациент азық-түлікті шектеулі мөлшерде қабылдайды, ал тағамдар он екі елі ішекке құйылған өт пен ұйқы безінің ферменттерімен болуы тиіс жерден ұзақтағы аш ішекпен кездеседі. Осылайша, тағамның ыдырауы мен сіңірілуі қиындайды және сіңіруді бұзатын механизм пайда болады. Қысқасы, пациент аз жейді және жейтін нәрсені аз қолданады. Мұнда асқазан-ішек жолдарының гормондарының өзгеруі жеңді гастропластикаға қарағанда айқынырақ болады. Тиісінше, аштық сезімі төмендейді, қанықтылық сезімі артады және қандағы қант тұрақты болып қалады. Оның артықшылықтарының ішінде науқас артық салмақтың 60-80% жоғалтуы мүмкін. Бұл тамақ қабылдауды шектеу әдісі.

Транзиттік екі бөлік (Transit Bipartition)

Медициналық әдебиетке бразилиялық хирург Сержио Санторо енгізген бұл хирургиялық әдіс басқа процедуралардан айырмашылығы, жеңді гастрпластикадан басқа, асқазанның төменгі бөлігіне екінші шығуды қамтамасыз ету арқылы жүзеге асады. Бұл басқа әдістерге ұқсас процедура. Осылайша аш ішектің барлық сегменттерінен жеген тамақтың өтуі қамтамасыз етіледі. Бұл процедурада, ең алдымен, 100 немесе 120 см аш ішектің тоқ ішекпен түйіскен жерінен есептеліп, бұл бөлік белгіленеді. 100-ден 120 см-ге дейінгі таңдау науқастың ерекшеліктерімен анықталады. Осы сәттен бастап 150 см есептеледі және аш ішек тоқ ішектің түйіскен жерінен 250 см қашықтықта аш ішек кесіледі. Кесілген төменгі ұшы асқазанға қосылады. Жоғарғы ұшы бұрын белгіленген 100 см -ге қосылады. Жалғыз маңызды мәселе – тағамның шамамен 1/3 бөлігі он екі елі ішек арқылы өтеді, бұл табиғи жол, ал 2/3 бөлігі жаңадан қосылу арқасында аш ішектің соңғы бөлігінен өтеді.

«Операция жасасам ғана арықтаймын» деген ой қате!

Бүгінгі мәліметтерге сүйенсек, бариатриялық операциядан кейін өлім қаупі бір пайызға да жетпейді. Алайда, бұл көрсеткіштер толық жабдықталған және тәжірибелі орталықтардың мәліметтері болып табылады және техникалық мүмкіндіктері жеткіліксіз және командалық тәжірибесі төмен орталықтарда жағымсыз оқиғалардың көбеюі сөзсіз. Семіздік – бұл бүкіл денеге әсер ететін жүйелік ауру. Ауру тек асқазан-ішек жолынан туындамайтындықтан, асқазан мен ішекке араласу арқылы ғана толық жетістікке жетуге болмайды. Операциялардың диеталармен, өмір салтын өзгертумен, жаттығулармен және қатаң бақылаумен қамтамасыз етілмеуі – табысты төмендететін және салмақ жоғалтуға кедергі келтіретін маңызды фактор. Семіздікпен күресу – операциясыз немесе хирургиялық жолмен жасалса да командалық жұмыс.