Divertikülit
Divertikülit kalın bağırsağın kolon bölgesinde konumlanan keseciklerin iltihaplanması sonucu oluşan sağlık sorunudur. Kalın bağırsak iç duvarı normalde pürüzsüz bir yapıdadır. Kolon duvarında düzensiz bir şekilde şişliklerin oluşması divertiküloz olarak tanımlanır. Divertiküloz bağırsağın pürüzsüz yapısının bozulması ve iltihaplanmaya açık bir yapıya dönmesi anlamına gelebilir. Genellikle kolonun alt kısmını tutan keseciklerin iltihaplanmaya başlamasıyla semptom gösterebilir. Divertikülozis çoğunlukla herhangi bir soruna yol açmayabilir ancak enfeksiyon ve iltihaplanma başladığında rahatsız edici bulgular ortaya çıkabilir.
İltihaplanma bağırsak mikrobiyotasını ve normal faaliyetlerini değiştirebilir. Gastrointestinal sisteme yayılabilen enfeksiyon ve sızıntılar ciddi sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir. Divertikül iltihabı tıbbi müdahaleye ihtiyaç duymayacak kadar hafif olabilir. Sıklıkla evde bakım önerileri ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Vakaların bir kısmında ise komplikasyonların tedavisi cerrahi ile sağlanabilir .
Divertikülit Nedir?
Divertikülit kolonda oluşan divertiküllerin iltihaplanması ile karakterize tıbbi durumdur. Kalın bağırsak duvarında birtakım sebeplere bağlı olarak küçük kesecikler oluşabilir. Oluşan bu keseciklere “divertikül” denir. Kalın bağırsakta komplikasyon göstermeden divertikül bulunması “divertikülozis” olarak açıklanır. Bu kesecikler kolon duvarının zayıf bölgelerinin dışarı itilmesi sonucu oluşur. Divertikülozisin esas nedeni henüz anlaşılamasa da bağırsak içi basıncın artmasını tetikleyen beslenme sorunları oluşumlarından sorumlu tutulabilir. Yaşlanmayla görülme sıklığı artan kesecik oluşması, 30 yaş altı kişilerde nadiren görülebilir.
Divertikül oluşumu genellikle belirti ve semptom göstermeyebilir. Ancak divertiküllerin iltihaplanması rahatsız edici semptomlar oluşturabilir. Keseciklerin iltihaplanması olan divertikülit, divertikülozisin en yaygın komplikasyonlardan biridir. Vakaların ortaya çıkmasında iltihaplı bir keseciğin patlaması ve yayılması etkili olabilir. Bazı bireylerde ciddi komplikasyonlar meydana getirebilir. Bu nedenle tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyulur. Bu sağlık sorunu ataklar şeklinde kendini gösterebilir. Ataklarının oluşma sıklığı ve şiddeti kişinin yaşı, genel sağlık durumu ve ilk atağın şiddeti ile ilişkilendirilebilir. Kronik divertikülit geliştiren bireylerde ataklar sürekli olarak ortaya çıkabilir veya bir atak dönemi uzun sürebilir.
Divertikülit Belirtileri Nelerdir?
Divertikülit vakalarının en yaygın belirtisi karnın sol alt bölgesinde beliren ağrılardır. Ağrılar, genellikle ani ortaya çıkma eğilimindedir ve şiddetlidir. Bazı bireylerde ağrı hafif başlar ve giderek kötüleşir. Ağrı başladığında birkaç gün boyunca devam edebilir. Belirgin diğer bulgular arasında şunlar bulunabilir:
- Ateş,
- Ağrılı yanma,
- Titreme,
- Karında şişlik,
- Karın bölgesinde hassasiyet,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Dışkıda ani değişiklikler (kabızlık veya ishal),
- Rektum kanaması.
İltihaplanmanın akut veya kronik olması semptomları etkileyebilir. Akut divertikülitte bir veya daha fazla kez atak meydana getirebilir. Kronik profilde ise iltihaplanma azalabilir ancak tamamen iyileşme görülmez. Kronik seyreden formlarda ek semptomlar ortaya çıkarabilir. Bu ek semptomlar arasında genellikle şunlar yer alır:
- Bağırsak tıkanıklığı,
- İshal veya kabızlık,
- Şişkinlik,
- İnce dışkılama olabilir.
Akut ağrı atakları aniden ortaya çıkabilir ancak kronik atakların gelişmesi günler sürebilir. Genellikle her iki durumda da ağrılar benzerdir. Sol alt kadran ağrıları sırt ve pelvise (leğen kemiği bölgesi) yayılabilir.
Divertikülit Nasıl Olur?
Kolonun zayıf kalan duvarından dışarıya doğru açılan kesecikler divertikülleri oluşturur. Divertikül oluşumundan sorumlu nedenler henüz bilinmemektedir. Bununla birlikte keseciklerin iltihabı bağırsak astarında hasar veya yırtılma sonucu gelişebilir. Oluşan kesecikler bakterilerin yerleşmesi ve çoğalması için elverişli olabilir. Divertiküllerin yırtılması ile bölge, burada yaşayan bakteriler tarafından enfekte edilebilir. Bağırsaktan geçen sert yapılı gaita (dışkı) bu kesecikleri gererek yırtılmaya neden olabilir. Meydana gelebilecek olan bakteriyel enfeksiyon keseciklerde iltihaplanmayı destekleyebilir ve divertiküller şişebilir. Divertiküllerin iltihaplanmasında risk faktörleri şunlardır:
- Genetik,
- Diyet lifinden yetersiz beslenme,
- Aşırı kırmızı et tüketmek,
- Sigara ve tütün ürünleri kullanmak,
- Aşırı alkol kullanmak,
- Obezite,
- Fiziksel aktivitenin olmaması,
- NSAID ve steroidler gibi ilaçlar,
- İmmün sistem problemleri,
- D vitamini eksikliği,
- Bağırsak mikrobiyotasında değişiklikler,
- Kolonda sinirler ve kaslarla ilgili sorunlar,
- Bağırsakta tıkanma.
Ek olarak bağırsaklarda oluşturulan gaitanın sertleşmesi yetersiz sıvı alımıyla ilişkili olabilir. Bol sıvı tüketmek kabızlık problemlerinin iyileştirilmesinde etkilidir. Sert yapıdaki gaita divertiküllerin yırtılmasına neden olabilir ve enfeksiyon gelişimine zemin hazırlayabilir.
Divertikülit Tanısı Nasıl Konulur?
Divertikülit tanısı birden fazla değerlendirmenin sonucunda sağlanır. Belirti ve semptomların varlığı tek başına tanı sağlamayabilir. Ayrıca semptomlar diğer sağlık sorunlarına benzer profile sahip olabilir. Kesin tanının konulması için izlenilen yöntemler şu şekildedir:
- Tıbbi öykü: Kişide mevcut sağlık sorunları, kullanılan ilaçlar, cerrahi geçmiş, beslenme düzeni ve semptomlar değerlendirilir.
- Fizik muayene: Karında şişlik ve hassasiyet olup olmadığı, ateş ve kan basıncı değerleri, karın ve bağırsak sesleri incelenebilir. Bununla birlikte dijital rektal muayene gerekli olabilir.
- Kan tahlili: Divertikülit perforasyonu ve altta yatan sebebin açıklanabilmesi amacıyla kan testleri istenebilir.
- Gaita testi: Gaita örneği alınarak divertiküler hastalık, irritabl bağırsak sendromu ve diğer bağırsak hastalıklarının teşhisi için inceleme gerekebilir.
- Bilgisayarlı tomografi (BT): X ışınları ve bilgisayar kullanılarak bağırsakların görüntülenmesi mümkündür. İltihaplanmanın boyutu ve komplikasyonlar hakkında bilgi verebilir.
- Ultrason: Ses dalgaları kullanılarak iç organların görüntüsü elde edilebilir.
- MRI: Yumuşak doku ve organların görüntülenmesinde kullanılan bir yöntemdir.
- Kolonoskopi: Ucunda küçük bir kamera ve ışık bulunan kolonoskop cihazı yardımıyla rektum ve kolon incelenebilir. Divertikülit kolonoskopi kolon kanseri vb. durumların teşhisinde uygulanabilir.
Bu yöntemlerin yanı sıra diğer durumların ayrıştırılması için karaciğer enzim testleri, gebelik testi, idrar testi vb. yöntemler de incelenebilir.
Divertikülit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Divertikülit tedavisi hastalığın seyrine göre planlanır. Hafif semptomlar altında ve komplikasyon göstermeyen durumlarda tedavi genellikle evde bakım önerilerini içerir. Hafif vakalarda reçete edilen ilaçlar ağrı kesici ilaçlarla sınırlanabilir, antibiyotik ve NSAID kullanılması önerilmez. Küçük apseler bazı durumlarda antibiyotik tedavisi gerektirebilir. Divertikülit beslenme düzeninde değişiklikler yapılmasını gerektirebilir. Kolondaki semptomların hafifletilmesi ve dinlendirilmesi amacıyla berrak sıvı diyeti önerilebilir. Rahatsızlık veren semptomlar iyileşmeye başladıkça diyete kademeli olarak katı gıdalar eklenir. İyileşmeyle birlikte diyet lifinden zengin normal beslenme düzenine geçiş sağlanabilir.
Komplike divertikülit bir veya daha fazla komplikasyon oluşturan tablodur. Komplike formun tedavisinde kanama olup olmaması kontrol edilir. Rektum kanaması kendiliğinden durabilir veya devam edebilir. Devam eden kanama varlığında kolonoskopi, anjiyogram ve cerrahi gerekebilir. Kolonoskopi uygulamasında kolonoskop yardımıyla özel aletler yerleştirilerek rektum kanaması durdurulabilir. Anjiyogramla kolondaki kan damarları tespit edilerek ilaç veya diğer maddeler enjekte edilebilir. Komplike hastalık formunda kanama, yırtıklar ve doku hasarı bulunuyorsa, immün sistem zayıflamaya başlamışsa ve birden fazla divertikülit atağı görüldüyse ameliyat gerekli olabilir. Ameliyatla kolonun hasarlı kısmı çıkarılarak geriye kalan normal kolon birleştirilir. Genellikle küçük kesiklerden vücuda yerleştirilen cihazlarla, laparoskopik cerrahi şeklinde uygulanır. Peritonit, fistül benzeri diğer ciddi komplikasyonlar için ek cerrahi işlemler gerekebilir. Divertikülit ameliyatı sonrası beslenme ve bakım önerileri için doktorunuza başvurunuz.
Sık Sorulan Sorular
Divertikülit Neden Olur?
Divertikülit kalın bağırsakta oluşan keseciklerin çeşitli nedenlerle iltihaplanması sonucu oluşur. Ancak divertiküloz tablosunun kesin nedeni ve iltihaplanmanın etiyolojisi henüz bilinmemektedir. Beslenme yanlışları, bazı ilaçlar, yaşlanma, sigara ve alkol kullanımı, genetik faktörler divertiküloz ve dolayısıyla divertikülit gelişimine katkıda bulunabilir.
Akut Divertikülit Nedir?
Akut divertikülit ağrı ve diğer semptomların aniden geliştiği formdur. Akut formun tipik bulguları kolonda küçük apseler, bağırsak duvarında kalınlaşma ve fistül oluşumu olabilir. Akut vakaların yaklaşık %15`inde komplikasyon gelişimi görülür. Bu komplikasyonlar sıklıkla fistül oluşumu, kolon apsesi ve bağırsak perforasyonu olabilir. Akut form ayaktan tedavi edilebilir ve tekrarlama olasılığı düşürülebilir.
Divertikülit Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Divertikülit ameliyatı genellikle laparoskopik cerrahi teknikleriyle yapılır. Laparoskopik cerrahide açıktan ameliyat yerine deriden açılan küçük açıklıktan işlem yapılır. Divertikülit bağırsak kesilmesi ameliyatında iki yöntem izlenebilir. İlk yöntemde kolona gönderilen cihazlar yardımıyla iltihaplanma oluşan ve komplikasyona neden olan bağırsak kısmı çıkarılır ve geriye kalan sağlıklı dokular birleştirilir. Diğer prosedürde kolonun etkilenen kısmı ve sağlıklı bağırsak birbirinden ayrılır. Sağlıklı bağırsak karın duvarına yakın boşluklara yönlendirilir. Ayrıca bu kısma kolostomi torbası yerleştirilir ve atıkların burada toplanması sağlanır. Bağırsak iyileştiğinde iki bölüm yeniden birleştirilir.
Sigmoid Divertikülit Nedir?
Sigmoid divertikülit kolonun sigmoid adı verilen son kısmında oluşan iltihaplı divertiküllerdir. Rektumdan hemen önce konumlanan sigmoid kolon bağırsak duvarının dışarıya doğru çıkıntı yaptığı keseciklerin sıklıkla görüldüğü yerdir. Sigmoid kolon kalın bağırsağın sol kısmında yer alır ve sağa doğru dönerek rektumla buluşur. Bu nedenle ağrılar genellikle sol alt kadranda meydana gelebilir.
Divertikülit Bulaşır Mı?
Divertikül iltihaplanması bulaşıcı hastalıklar grubunda yer almaz. İltihaplı keseciklerin oluşması ve enfeksiyon durumuna yol açan unsurlar kesin olarak bilinmemekle birlikte bulaşıcı değildir. Aynı aile içinde birden fazla kişide görülen durumlarda genellikle genetik faktörler, aynı beslenme koşulları vb. etkenler ile ilişkilendirilebilir.
Divertikülit Riskli Mi?
Divertikülozis genellikle semptom göstermeden vücutta kalabilir. Divertikülozisi olan bireyler komplikasyonlara neden olmadan gelişim gösterebilir. Ancak bazı durumlara bağlı olarak iltihaplanma ve komplikasyonlar gelişebilir. Ciddi semptomlar gösterdiğinde ve tıbbi tedavi sağlanmadığında riskli olabilir. Bu riskler apse, kanama, fistül, mesane enfeksiyonları ve peritonit şeklinde ortaya çıkabilir.
Divertikül Nerede Görülür?
Divertikül ince ve kalın bağırsak duvarlarının zayıflamış kısımlarında görülebilen durumlardır. Gastrointestinal sistem boyunca kesecik benzeri çıkıntılar oluşabilse de sıklıkla kalın bağırsakta görülür. Kalın bağırsağın divertiküloz görüldüğü bölgesi sigmoid kolon olarak adlandırılır. Divertikülit olanlar alt karın bölgesinde semptomlar yaşayabilir.
Divertikülit Ağrısı Nereye Vurur?
Divertikülit ağrısı genellikle karnın sol alt bölümünde kendini gösterebilir. Asya ülkelerinde bildirilen verilere göre ağrılar sağ alt kadranda da oluşabilir. Şiddetli seyreden formlarda ağrı pelvis ve sırta doğru yayılım gösterebilir. Ağrılar zaman zaman hafifleyebilir ve şiddetli bir şekilde aniden ortaya çıkabilir.
Divertikül Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Divertikülit tedavi edilmediğinde hayati tehlikeye yol açabilen bir sağlık sorunudur. Genellikle komplikasyon göstermeyen bu tablo tedavi sağlanmadığında bağırsak tıkanıklığı, gastrointestinal kanama ve anemi, peritonit, fistül oluşumu, apse ve mesane iltihabı oluşturabilir. Özellikle şiddetli ve kronik gelişme gösterdiğinde komplikasyonlar açısında riskli bir durum olabilir.
Divertikül Komplikasyonları Nelerdir?
Divertikülit komplikasyonları yaygın olarak bağırsakta tıkanıklıklar, kolon iltihabı (kolit), gastrointestinal kanama, karın içi enfeksiyonu (peritonit) ve apseler (içi irin dolu yaralar) olabilir. Bağırsak duvarında divertikülite bağlı olarak gerçekleşen yırtılma ve delikler sızıntıya neden olabilir. Bağırsak içeriğinin diğer organlara sızıntı yapması hayati sonuçlara yol açabilir.
Divertikül Ne Zaman Ameliyat Edilir?
Divertikül iltihaplanması gastrointestinal sistemde kanamaya neden olduğunda veya ciddi apse oluşumu meydana getirdiğinde ameliyat gerekli olabilir. Kanamanın durdurulması ve apsenin boşaltılması ameliyatla sağlanabilir. Ek olarak fistül, peritonit, bağırsak tıkanıklığı ve bağırsak delinmelerinin tedavi edilmesinde cerrahi tekniklere başvurulabilir.
Bağırsak sağlığınızla ilgili şikayetleriniz varsa vakit kaybetmeden uzman bir Gastroenteroloji doktoruna başvurabilirsiniz.
Hisar Hospital Gastroenteroloji Bölümü ile iletişime geçerek yada randevu alarak divertikülit tanı ve tedavi hizmetleri hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
