HCT yani hematokrit, kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmindeki yüzdesini ölçmeye yardımcı olan bir tetkiktir. Yüksek veya düşük hematokrit seviyesi polisitemi vera ve hemolitik anemi gibi kan hastalıkları başta olmak üzere kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları gibi çeşitli sağlık sorunlarının göstergesi olabilir. Laboratuvar sonuçlarında HCT değeri genellikle yüzde ile veya hemoglobin konsantrasyonu artışı şeklinde ifade edilir.
Hct Nedir?
HCT, bir diğer ifadeyle hematokrit kandaki kırmızı kan hücrelerinin yani eritrositlerin hacminin toplam kan hacmine oranını ifade eden bir kan testidir. Kırmızı kan hücrelerinin başlıca görevi oksijen ve besin ögeleri bakımından zengin kanı vücuttaki doku ve organlara taşımaktır. Kanın geri kalan kısmını ise enfeksiyon ve diğer hastalıklarla savaşmaya yardımcı olan beyaz kan hücreleri, herhangi bir kanamayı durdurmak için kan pıhtıları oluşturmaya yardımcı olan trombositler ve plazma adı verilen bir sıvı oluşturur. Kan hücrelerinin miktarının değerlendirilmesi pek çok sağlık sorununu erken dönemde teşhis etmeye yardımcı olabilir.
Tam kan sayımı olarak da adlandırılan hemogram HCT dahil olmak üzere kan hücrelerinin miktarını ve oranlarını ölçmeye yardımcı olan testir. Hastadan alınan kan örneğinin laboratuvar ortamında incelenmesi prensibine dayalı basit bir test olan hemogram testinde HCT değeri genellikle yüzde ile ifade edilir. Örneğin hemogram sonucunda HCT değerinin %45 olması kişinin kanının yaklaşık %45’inin kırmızı kan hücrelerinden oluştuğunu gösterir. Testin sonucunda uzmanların elde ettikleri bilgiler tanı koymak veya hali hazırda var olan bir hastalığın tedaviye verdiği yanıtı değerlendirmek için kullanılabilir. Çok yüksek veya çok düşük HCT değeri anemi, lösemi gibi kan hastalıklarının yanı sıra dehidrasyon (sıvı kaybı), karbonmonoksit zehirlenmesi gibi başka durumlardan da kaynaklı olabilir.
HCT Normal Değeri Kaç Olmalıdır?
HCT normal değeri yaş ve cinsiyet gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ayrıca tetkikin uygulandığı laboratuvarlar arasında da HCT değer aralığı değişebilir. Normal şartlarda yetişkin bir kadında HCT değerinin %37 ila %47, erkekte ise %40 ila %54 olması beklenir. Bebeklerde ve çocuklarda da HCT değeri farklı olabilir. Yenidoğan bebeklerde HCT değeri %44 ila %64 arasında değişir. Çocuklarda ise %32-42 aralığındaki değerler normal kabul edilir.
Kırmızı kan hücrelerinin kan hacmine oranı pek çok faktörden etkilenebilir. Neticesinde kan testi sonucunda HCT değeri normal aralıkta görülmeyebilir. Bu durum her zaman ciddi bir sağlık sorunu olduğu anlamına gelmez. Test sonuçlarında sapma olmasına neden olabilecek durumlar şunlardır:
- Deniz seviyesinden yüksek yerlerde yaşamak yüksek HCT seviyesine neden olabilir.
- HCT düşüklüğü hamilelikte genellikle sık karşılaşılan bir durumdur. Hamilelikte kan hacminde yaşanan bazı değişimler hematokrit değerinin düşmesine neden olabilir. Bu durum çoğunlukla normal kabul edilir. Ancak gebelikte HCT değerinin %33’ün altında olması gebelik anemisi olarak adlandırılır ve gerekli önlemler alınmadığında çeşitli komplikasyonlara neden olabilir.
- Çeşitli sebeplerle kan kaybı yaşanması hematokrit değerinin düşmesine neden olabilir.
- Yakın zamanda herhangi bir sebeple kan nakli yapılması tetkiklerde HCT değerinin yüksek görünmesine neden olabilir.
Uzmanlar HCT sonuçlarını yukarıda sayılan faktörleri de göz önünde bulundurarak kapsamlı şekilde değerlendirir.
HCT Yüksekliği Nedir, HCT Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
HCT yüksekliği kandaki eritrosit miktarının toplam kan hacminde beklenenden daha yüksek olması anlamına gelir. Yetersiz sıvı alımı, sigara kullanımı gibi sebepler hematokrit değerinin yükselmesine neden olabilir. Bununla birlikte bazı durumlarda polisitemi vera gibi kan hastalıkları da HCT değerini yükseltebilir. Başlıca HCT yüksekliği nedenleri şunlardır:
- Polisitemi vera: Kemik iliğinden çok fazla kırmızı kan hücresi üretilmesi ile karakterize bir lösemi türü olan polisitemi vera yüksek hemoglobin ve hematokrit değerleri ile kendisini gösterebilir. Polisitemi vera tek başına ciddi bir hastalık olmamakla birlikte kanda HCT yüksekliği kalp krizi, felç gibi komplikasyonlar gelişmesine neden olabilir.
- Kalp hastalıkları: Kanda kırmızı kan hücresi miktarının fazla olması hem kardiyovasküler bir hastalığa işaret edebilir hem de kalp krizi gibi kalp hastalıklarına yakalanma riskini artırabilir.
- Dehidrasyon: Dehidrasyon yani sıvı kaybı kandaki plazma sıvısı dahil olmak üzere vücuttaki sıvı miktarının azalmasına neden olur. Plazma miktarının azalması kırmızı kan hücrelerinin kan hacmine oranının artmasına yol açar.
- Akciğer hastalıkları: Akciğer hastalıkları vücuttaki doku ve organlara oksijen taşınmasını zorlaştırabilir. Neticesinde kemik iliği daha fazla kırmızı kan hücresi üretmeye başlayabilir.
- Sigara kullanımı: Sigara gibi sağlığa zararlı alışkanlıklar vücudun daha fazla eritropoetin (kırmızı kan hücrelerinin üretimini destekleyen bir hormon) üretmesine neden olabilir. Bunun neticesinde artan kırmızı kan hücresi miktarına bağlı HCT değeri yükselebilir.
- Böbrek hastalıkları: Eritropoetin böbrekler tarafından üretilen bir hormondur. Böbrek kanseri gibi böbrek hastalıkları böbreklerden daha fazla eritropoetin salgılanmasına neden olabilir.
- Karbonmonoksit zehirlenmesi: Karbonmonoksit zehirlenmesi kılcal damarların zarar görmesine ve kanın plazma miktarının azalmasına yol açabilir. Bu durum yüksek hematokrit değerine neden olabilir.
- Hormon ilaçları: Bazı çalışmalar çeşitli sebeplerle kullanılan testosteron gibi hormon ilaçlarının hematokrit sonucunun yüksek çıkmasına neden olabileceğini gösterir.
HCT değerinin beklenenden yüksek olması çoğu zaman herhangi bir şikâyete neden olmaz. Bazı kişilerde görülen HCT yüksekliği belirtileri ise şunlardır:
- Ciltte kızarıklık,
- Baş dönmesi,
- Baş ağrısı,
- Dalağın büyümesine bağlı karında şişlik.
Yukarıda sayılan semptomların yaşanması halinde alanında uzman bir doktora danışılması önemlidir.
HCT Düşüklüğü Nedir, HCT Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
Kandaki kırmızı kan hücresinin toplam kan hacmine oranının olması gerekenin altında olması yani HCT düşüklüğü anemi başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarından kaynaklanabilir. Başlıca HCT düşüklüğü nedenleri şunlardır:
- Anemi: Kırmızı kan hücrelerinin düşüklüğü ile karakterize anemi yani kansızlık kan değerlerinde hem hemoglobin hem de hematokrit değerlerinin düşük görülmesinin başlıca nedenidir.
- Lösemi: Lösemi hastalarında sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin yerini kanser hücrelerinin alması kan hacmindeki kırmızı kan hücresi miktarının azalmasına neden olur.
- Hemolitik anemi: Eritrositlerin yani kırmızı kan hücrelerinin normalde olması gerekenden daha kısa sürede yıkıma uğradığı bir kan hastalığı olan hemolitik anemi de HCT değerinin düşüklüğü ile kendisini gösterebilir.
- Tiroid hastalıkları: Tiroid bezi kırmızı kan hücrelerinin üretimini destekler. Tiroid bezi hastalıkları kırmızı kan hücresi üretimini olumsuz etkileyerek hematokrit düşüklüğüne neden olabilir.
Sayılanlara ilave olarak aşırı su içmek gibi durumlar da kanın plazma miktarının artmasına, kandaki kırmızı kan hücrelerinin hacim olarak daha az görülmesine neden olabilir. Başlıca HCT düşüklüğü belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Cilt renginde solukluk,
- Yorgun ve halsiz hissetme,
- Nefes darlığı,
- Kalp atışında düzensizlik (aritmi),
- Ellerin ve ayakların soğuk olması.
Kadınlarda, özellikle hamilelerde hamilelerde anemi sık rastlanan bir durumdur ancak şiddetli anemi daha ciddi bir sağlık sorunundan kaynaklanabileceği için bir sağlık kuruluşunda gerekli tetkiklerin yaptırılması önemlidir.
HCT Tedavisi Nasıl Yapılır?
HCT tedavisi kırmızı kan hücresi düşüklüğüne veya yüksekliğine neden olan faktöre göre değişiklik gösterebilir. Yüksek HCT seviyelerine neden olan polisitemi vera gibi kan hastalıkları tamamen tedavi edebilecek bir yöntem olmamakla birlikte hastadan düzenli olarak kan alınması semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. HCT düşüklüğünün en yaygın nedenlerinden olan anemi tedavisinde ise uzmanlar genellikle demir, folik asit, B12 gibi vitamin ve mineral takviyelerinden faydalanabilir. Ayrıca ileri derecede anemi hastalarında düzenli aralıklarla kan transfüzyonu yapılması gerekebilir.
Sık Sorulan Sorular
Hamilelikte HCT Kaç Olmalıdır?
Hamilelikte rahime giden kan akışını artırabilmek için anne adayının kan hacminde artış olabilir. Bu artış neticesinde HCT değerinin bir miktar düşük olması normal kabul edilir. Ancak HCT değerinin hamilelikte %33’ün altına düşmesi istenen bir durum değildir. Bu durumda uzmanlar gebelik anemisine karşı bazı önlemler almak isteyebilir.
HCT Yüksekliğine Ne İyi Gelir?
HCT yüksekliğine neyin iyi geleceği değerdeki artışa neden olan faktöre göre değişiklik gösterir. Sigara kullanımı gibi çevresel faktörlerden kaynaklanan artışlarda sigarayı bırakmak hematokrit değerin düşmesine yardımcı olabilir. Ancak polisitemi vera gibi kan hastalıklarının neden olduğu HCT yüksekliğinde hastadan düzenli kan alınması gibi prosedürlere başvurulabilir.
Hamilelikte HCT Yüksekliği Nedir?
Hamilelikte HCT yüksekliği nadir görülen bir durum olmakla birlikte ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bazı anne adaylarında yetersiz sıvı alımı bu değerin yükselmesine neden olabilir. Bu durumda bol su içilmesi önerilir. Ancak yüksekliğin nedeninin kalp hastalığı, böbrek hastalığı gibi başka bir sağlık sorunundan kaynaklı olması durumunda uzmanlar o sağlık sorununa yönelik bir tedavi planı hazırlayabilir.
HCT Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
HCT düşüklüğü kandaki kırmızı kan hücrelerinin yani eritrositlerin hacminin toplam kan hacmine oranının beklenen değerlerin altında olması anlamına gelir. Aşırı su tüketimi, anemi, lösemi gibi faktörler hematokrit değerin düşmesine neden olabilir.
HCT Referans Dışı Ne Demektir?
Yetişkin bir kadında HCT değerinin %37 ila %47, erkekte ise %40 ila %54 arasında olması normal kabul edilir. Bu aralığın altında veya üstünde çıkan sonuçlar referans dışı olarak değerlendirilir.
Bebeklerde HCT Düşüklüğü Nedir?
Bebeklerde HCT düşüklüğü anemi, Akdeniz anemisi (talesemi) gibi sebeplerle hematokrit değerinin beklenenin altında olmasıdır. Yenidoğan bebeklerde HCT değeri %44 ila %64, çocuklarda ise %32-42 arasında değişir. Alt sınırın altında kalan değerler HCT düşüklüğü olarak adlandırılır. Bu durumda bebeklerde cilt renginde solukluk, halsizlik, hızlı solunum gibi semptomlar görülebilir.
HCT Düşüklüğü Tehlikeli Midir?
İleri derecede HCT düşüklüğü durumunda kalp kandaki oksijen yetersizliğini telafi edebilmek için daha fazla çalışmak zorunda kalabilir. Bunun neticesinde kalp ritminde bozulma, kalp yetmezliği gibi komplikasyonlar gelişebilir. Ayrıca doku ve organlara oksijen bakımından zengin kanın yeteri miktarda taşınamaması şiddetli yorgunluğu beraberinde getirebilir. HCT düşüklüğü hamilelikte de erken doğum, prematüre doğum gibi komplikasyonlar gelişmesine neden olabilir.
Hematokrit Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Hematokrit yüksekliği tedavisi altta yatan sebebe göre değişir. Bazı hastalarda bol su içmek, sigara kullanımını bırakmak hematokrit değerinin normale dönmesine yardımcı olabilir. Ancak yükseklik kan bozuklukları, kalp hastalığı gibi başka bir sağlık sorunundan kaynaklı ise o sağlık sorununa yönelik tedavi uygulanması gerekir.
HCT değerleriniz normal aralıkta değil mi? Anemi, polisitemi vera, kalp ve böbrek hastalıkları gibi ciddi sorunların habercisi olabilen hematokrit seviyelerinizi uzman Check-Up hekimlerimizle değerlendirerek sağlığınız için gerekli adımları atabilirsiniz. Hemen randevu alın!