Menopoz bir hastalık değildir, üreme sürecinin doğal bir parçasıdır. Kadınların bir kısmı herhangi bir semptom göstermeden veya hafif belirtiler göstererek menopoza girebilir. Ancak diğer kadınlar ateş basmaları, gece terlemeleri, uyku sorunları, eklem ve kas rahatsızlıkları, ruh hali değişiklikleri ve sinirlilik hali gibi belirtiler gösterebilir. Menopoz genellikle tedavi gerektiren bir durum değildir fakat bazı kadınların hormon veya hormon dışı tedavilere ihtiyacı olabilir. Bu nedenle menopoz geçişi şeklinde bilinen perimenopoz döneminden itibaren bir kadın hastalıkları uzmanı görüşüne başvurmak sürecin daha kolay atlatılması konusunda fayda sağlar.
Menopoz Nedir?
Menopoz bir kadının yumurtlama aktivitesinin durması ve 12 ay boyunca hiç adet kanaması yaşamaması şeklinde tanımlanabilir. Kadınların doğal üreme döngüsünün sonu olan bu süreç klimakterik dönem olarak da bilinir. Adet döngüsünün düzeni ve uzunluğu kadınların üreme ömrü boyunca değişiklik gösterir. Ancak Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre menopoza girme yaşı dünya çapında 45 ila 55 yaşları arasındadır. Bazı kadınlar kromozomal anormallikler, otoimmün bozukluklar veya bilinmeyen diğer etkenler nedeniyle daha erken menopoza girebilir. Erken menopoz yaşı ise 40 yaş ve altı şeklinde belirlenmiştir.
Menopoz geçişi kademeli olabilir ve genellikle adet döngüsündeki değişiklikler ile başlar. Herhangi bir tıbbi müdahale gerçekleşmezse doğal menopoz süreci dört aşamalıdır. Bu aşamalar premenopoz, perimenopoz, menopoz ve postmenopoz şeklinde sıralanabilir. Menopoz evreleri hakkında şu bilgiler verilebilir:
- Premenopoz: Adet döngüsünün başlangıcı olarak bilinen menarş döneminden perimenopoz döneminin başlangıcına kadar geçen süreyi ifade eden aşamadır. Menopoz öncesi dönem olarak da bilinir. Bu dönemde yumurtalıklar her ay bir yumurta bırakır. Gebelik gerçekleşmezse rahim zarı parçalanarak aylık adet döngüleri gelişir. Premenopoz sırasında yumurtalıklar östrojen, progesteron ve testosteron isimli üç ana hormon üretir. Premenopoz genellikle perimenopoz dönemi ile karıştırılır. Ancak premenopoz perimenopozdan önceki süreci kapsar. Bu evrede uykusuzluk, sıcak basması ve adet gecikmesi gibi klasik semptomlar görülmez.
- Perimenopoz: Perimenopoz, yani menopoz geçişi dönemi, düzensiz adet dönemlerinin ve gece terlemeleri, ateş basması gibi vazomotor belirtilerin başlangıcından son adet döneminin 12 ay sonrasına kadar geçen aşamadır. Perimenopoz süresi her kadında farklılık gösterir. Genellikle menopozdan önceki 3-5 yıllık dönemi kapsar. Çoğu kadın bu aşamaya 40’lı yaşların sonunda girer. Hormon seviyeleri premenopoz döneminde görülen aylık kalıplardan farklıdır. Rahimi vajina, meme, kemik, mesane, beyin ve cilt dahil olmak üzere vücuttaki birçok doku ve organ değişen hormon seviyelerine karşı hassasiyet geliştirir. Bu durum fiziksel ve duygusal durumu etkileyebilecek birçok belirtinin ortaya çıkmasına neden olur. Perimenopoz döneminde olan kadınlar hamile kalabilir. Gebelik eğer istenmeyen bir durum ise menopoz dönemine kadar çeşitli doğum kontrol yöntemleri ile korunma sağlanmalıdır.
- Menopoz: Menopoz hastalık, ilaç kullanımı veya gebelik gibi nedenlerden bağımsız bir şekilde 12 ay boyunca adet görülmeyen aşamadır. Menopoz belirtileri oldukça belirgindir. Bu aşamada gebelik gerçekleşmesi mümkün değildir çünkü yumurtalıklar artık yumurta bırakmamaya ve çok fazla östrojen üretmemeye başlar. Menopoz sırasında gebelik gerçekleşmese de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar kapmak mümkündür. Vajinal duvarın incelmesi, lezyon gelişme ve yırtılma olasılığını arttırır bu durum HIV bulaşma riskini arttırır. Dolayısıyla birliktelik sırasında, gebelik ihtimali olmasa dahi, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak amacıyla kondom (prezervatif) kullanımı tavsiye edilir.
- Postmenopoz: Menopoz sonrası dönemi ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Vücut, düşük hormon seviyelerine uyum sağladıkça menopoz belirtileri azalabilir veya tamamen ortadan kalkabilir. Ancak bazı kadınlar menopoz döneminden yıllar sonra bile semptom göstermeye devam edebilir. Postmenopoz döneminde osteoporoz riski artar çünkü kemik sağlığı için gerekli olan östrojen hormonu yeteri kadar üretilemez. Postmenopoz dönemi hayatın geri kalan sürecini kapsar. Ortalama olarak 52 yaş civarında gelişir.
Menopoz Belirtileri Nelerdir?
Menopoz belirtileri kadınların perimenopoz sürecini nasıl yönettiğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Kafein kullanımını kısıtlamak ve ateş basmalarını hafifletmek için taşınabilir bir vantilatör kullanmak gibi yaşam tarzı değişiklikleri semptomların hafifletilmesi konusunda fayda sağlayabilir. Bazı kadınlar için menopoz belirtileri daha şiddetli olabilir ve yıllarca sürebilir. Belirtilerin şiddeti ırka, etnik kökene, genetik yatkınlığa ve kadınların bireysel farklılıklarına göre değişiklik gösterir. Premenopoz belirtileri yok denecek kadar azdır. Belirtiler genellikle perimenopoz ve menopoz dönemlerinde ortaya çıkar. Menopoza girme belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Adet periyodunun uzunluğunda değişiklikler gelişebilir. Periyotlar daha kısa veya uzun sürebilir.
- Adet dönemlerinin düzeni bozulabilir. İki periyot birbirine çok yakın veya çok uzak tarihlerde başlayabilir.
- Menopozda kanama normalden daha fazla veya daha az olabilir.
- Menopoz ateş basması ve gece terlemeleri olarak bilinen vazomotor semptomlar ile karakterizedir. Sıcak basması genellikle vücudun üst kısmında ve yüzde oluşur. Göğüs, sırt ve kol bölgelerinde kırmızı lekeler ortaya çıkabilir. Sıcak basması 30 saniye ile 10 dakika arasında sürebilir. Saatte, günde veya haftada birkaç kez gelişebilir.
- Yoğun terlemeyi takip eden soğuk titreme gelişebilir.
- İntoksikasyon olarak bilinen mesane kontrolü kaybı gelişebilir. Buna bağlı olarak mesane ve idrar sorunları ortaya çıkabilir. Aniden idrara çıkma isteği, egzersiz, hapşırma veya gülme sırasında idrar kaçırma gibi istenmeyen durumlar gelişebilir.
- Çeşitli uyku sorunları ortaya çıkabilir. Bu sorunlar uykuya dalma güçlüğü, çok erken uyanma veya gece uyanıp yeniden uykuya dalmakta zorlanma şeklinde sıralanabilir.
- Menopoz dönemine yaklaşıldığında vajina daha kuru hale gelebilir. Bu durum cinsel ilişkiyi rahatsız edici hale getirebilir. Cinsel istekte artma veya azalma gelişebilir.
- Hormonal değişimlere bağlı olarak ruh hali dengesizlikleri, düşük özsaygı, öfke, yorgunluk ve depresyon gibi psikolojik belirtiler gelişebilir.
- Kas kaybı ve yağ oranında artış, bel bölgesinde kalınlaşma, cilt kuruluğu, eklem ve kasların sert, zayıf ve ağrılı hissedilmesi gibi vücut değişiklikleri görülebilir.
- Hafıza ve odaklanma sorunları olabilir.
- Kalp atışları aniden daha belirgin hale gelebilir.
- İdrar yolu enfeksiyonları daha sık tekrarlayabilir.
- Diş ve diş etlerinde hassasiyet ve ağrı gelişebilir.
- Menopozda memede hassasiyet ortaya çıkabilir.
Menopoz Nasıl Olur?
Kadınlar 30’lu yaşların sonuna geldiğinde yumurta rezervleri azalmaya başlar ve yumurtalıklarda üretilen hormon miktarı da düşer. Progesteron ve östrojen isimli hormonların seviyelerinde gerçekleşen düşüş hamile kalmayı zorlaştırır. Menopozun ana nedeni rezervlerdeki yumurta miktarının doğal olarak tükenmesi veya yaşlanmasıdır. Dışarıdan gerçekleşen bazı müdahaleler bu sürecin hızlanmasına neden olur.
Yumurtalıkların çıkarılmasını içeren ooferektomi isimli cerrahi prosedür erken menopoza neden olabilir. Adet kanamaları durur, sıcak basmaları ve diğer menopoz semptomları aniden ve şiddetli bir şekilde ortaya çıkabilir. Rahmin alındığı ancak yumurtalıkların alınmadığı histerektomi ameliyatı genellikle ani menopoz geçişine neden olmaz. Adet kanamaları dursa da yumurtalıklar yumurta bırakmaya ve hormon üretmeye devam eder. Endometrial ablasyon ve uterin arter embolizasyonu gibi çeşitli jinekolojik prosedürlerden sonra erken menopoz gelişebilir.
Kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi kanser tedavileri de menopoza neden olabilir. Tedavi sırasında veya hemen sonrasında menopoz belirtileri görülebilir. Adet dönemleri bazı vakalarda kemoterapiden sonra geri döner. Bu nedenle tedaviden sonra hamilelik gelişebilir. Pelvis, karın ve alt omurgaya yönelik radyasyon tedavileri menopoza neden olabilir. Kök hücre nakli için tüm vücuda uygulanan radyasyon tedavisi de menopoz ile sonuçlanabilir. Ancak göğüs dokusu, baş veya boyun gibi vücut bölgelerine uygulanan radyasyon tedavileri genellikle menopoz sürecini etkilemez.
Menopoz Tanısı Nasıl Konulur?
Menopoz tanısı genellikle son bir yıldaki döngülerin takibi ve tartışması yapılarak konulur. Ayrıca ayırt edici semptomlar da tanı konulmasına aşamasında fayda sağlar. Testler genellikle menopozu teşhis etmek için gerekli değildir. Ancak doktorlar bazen çeşitli kan ve hormon seviyesi kontrol testleri tanı aşamasında talep edilebilir. Örneğin tiroid uyarıcı hormon seviyelerini teşhis etmek için kan testleri uygulanabilir. Çünkü hipertiroidizm menopoz semptomlarına benzer belirtilere neden olabilir. Uygulanan testler belirtilerin altında yatan başka bir sağlık sorunu olup olmadığını teşhis etme konusunda fayda sağlar. Folikül uyarıcı hormon seviyeleri menopoz döneminde artış gösterirken östrojen seviyeleri azalmaya başlar. Doktorlar tanı aşamasında bu iki hormonun seviyelerini görmek için çeşitli testler talep edebilirler.
Menopoz Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Menopoz sürecinde rahatsız edici semptomları hafifletmek için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Semptomları hafifletmek yaşam kalitesini arttırarak günlük aktiviteler sırasında yaşanacak sorunların önüne geçilmesi konusunda fayda sağlar. Menopoz dönemindeki kadınların bir kısmı vajinal kuruluk nedeniyle kaşıntı, ağrı ve cinsel birliktelik sırasında çeşitli sorunlar yaşayabilir. Bu durum bir kadın hastalıkları uzmanı ile koşulmalıdır. Doktorlar kişiye özel tavsiyeler verebilir, uygun hormon tedavileri uygulayabilir ve çeşitli yaşam tarzı değişiklikleri yapılmasını uygun görebilir.
Menopozun rahatsız edici semptomlarından biri olan uykusuzluk hafıza boşlukları, düşük yaşam kalitesi ve depresyon gibi ek sağlık sorunlarına yol açabilir. Uyku sorunlarının önüne geçmek için hekim görüşüne başvurulması tavsiye edilebilir. Melatonin içeren besinler uyku kalitesini olumlu yönde doğrudan etkileyebilir. Yumurta, balık, fındık, kiraz ve çilek gibi besinlerin melatonin seviyeleri yüksektir. Kaygı ve depresyonu hafifletmek için yoga, meditasyon, rahatlatıcı fiziksel egzersizler ve uzmanlar tarafından uygulanan terapiler fayda sağlayabilir. Menopoz döneminde kadınların idrar yolu enfeksiyonu geçirme sıklığı artabilir. Dolayısıyla enfeksiyonun önüne geçmek için kişisel hijyene dikkat etmek ve çeşitli takviyelerden destek almak gerekli olabilir.
Menopoz metabolizmanın yavaşlamasına neden olabilir. Metabolizmanın yavaşlamasına bağlı olarak kilo artışı gelişebilir. Çeşitli araştırmalar menopoz dönemindeki kadınların obezite riskinin menopoz öncesine göre beş kat daha fazla olduğunu kanıtlamıştır. Bu nedenle sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek, yağ ve karbonhidrat alımını dengelemek kilo kontrolü sağlanmasına yardımcı olabileceği gibi lipid metabolizma bozukluklarına bağlı kronik hastalıklardan korunma konusunda da fayda sağlar. Sigara tüketiminin menopozun rahatsız edici semptomlarının süresini uzatma ihtimali söz konusudur. Dolayısıyla sigara alışkanlığı olan kadınlara sigarasız bir yaşam tarzı önerilebilir.
Osteoporoz menopoz sırasında birçok kadını etkileyebilen ve ciddi sonuçları olabilen kronik bir sağlık sorunudur. Özellikle düşük D vitamini seviyeleri olan kadınlarda osteoporoz gelişme ihtimali daha yüksektir. D vitamini eksikliğini gidermek osteoporoza bağlı kemik kırıkları gelişme riskini azaltabilir. B vitaminlerinin yeterli düzeyde alınması menopozda sık görülen bilişsel işlev bozukluğu ve geriliğinin önlenmesi konusunda fayda sağlar. C vitamini kolajen oluşumundaki rolü nedeniyle kemik oluşumu için gereklidir. C vitamini kaynağı olan taze meyve ve sebzeler, özellikle biber, kuş üzümü ve turunçgiller, beslenme rutinine dahil edilebilir.
Sık Sorulan Sorular
Menopoza Girildiği Nasıl Belli Olur?
Bir kadının 12 ay boyunca bir neden olmaksızın adet kanaması yaşamaması menopoza girdiğinin birincil belirtisidir. Ayrıca her kadında görülmese de ateş basması, uykusuzluk, gece terlemeleri, kaygı ve depresyon gibi belirtiler de menopozun habercisi olabilir.
Menopoza Giren Bir Kadın Ne Yapmalıdır?
Menopoza girdiğinden şüphelenen bir kadın ilk aşamada bir kadın hastalıkları uzmanı ile görüşerek belirtilerinin menopoza bağlı olarak ortaya çıktığından emin olmalıdır çünkü bazı hastalıklar menopoz benzeri semptomlara neden olabilir. Menopoz tanısı alan kadınlar semptomları hafifletmek için doktorun önerdiği ilaç ve takviyeleri kullanabilir, düzenli egzersiz ve dengeli beslenme gibi sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinebilir.
Menopoz Kimlerde Görülür?
Menopoz genellikle 45-55 yaş aralığındaki kadınlarda gelişen doğal bir süreçtir. Bazı kadınlarda daha erken bazı kadınlarda ise daha ileri yaşlarda görülebilir.
Menopoza Giren Hamile Kalabilir mi?
Menopoza giren kadın hamile kalmaz ancak menopoz geçiş döneminde düşük de olsa gebelik ihtimali söz konusudur. Gebelik istenmeyen bir durum ise çeşitli doğum kontrol yöntemleri ile koruma sağlanmalıdır.
Menopozun Etkilerinden Kurtulmak İçin Ne Yapmalıdır?
Menopozun bir tedavisi yoktur. Ancak semptomların rahatsız edici etkilerinden korunmak için çeşitli uygulamalar yapılabilir. Öncelikle genel sağlığı korumak için mevcut vitamin ve mineral eksiklikleri giderilmelidir. Ardından beslenme rutinine kemik sağlığına ve uykusuzluğa iyi gelebilecek gıdalar eklenebilir. Sıcak basmalarına karşı taşınabilir vantilatör kullanılabilir.
Menopozun İlk Zamanlarında Hamile Kalınır mı?
Menopozun ilk zamanları, yani geçiş döneminde düzensiz de olsa adet kanamaları gerçekleşirken, hamile kalınabilir.
Menopoz Bittiği Nasıl Anlaşılır?
Bir sene boyunca herhangi bir adet kanaması görülmezse ve menopoz semptomları hafiflemeye başlamışsa postmenopoz (menopoz sonrası) döneme geçilmiş olabilir.
Menopoza Girdikten Sonra Korunmak Gerekir mi?
Cinsel birliktelik sırasında korunmak yalnızca gebeliği önlemek için değil gerçekleşebilecek cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları önlemek için de gereklidir. Dolayısıyla menopoza girdikten sonra da korunmak gereklidir.
Menopozda Kaç Ayda Bir Adet Olunur?
Perimenopoz döneminde değişken aralıklarla adet olunabilir. Bu durum kişiden kişiye farklılık gösterir. Ancak menopoz döneminde adet kanaması gerçekleşmez. Çünkü yumurta rezervleri tükenmiş hormon salgıları azalmıştır.
3 Aydır Adet Olmuyorum Ne Yapmalıyım?
Adet olmama durumunda mutlaka bir kadın doğum uzmanı ile görüşülmelidir çünkü her adet olamama hali menopoz belirtisi değildir. Altta yatan daha ciddi bir durumun habercisi olabilir.
Menopoz kadın üreme döngüsünün doğal bir evresidir. Ancak bu süreçte önemli hormonal ve biyolojik değişiklikler yaşanabilir ve bazı şikâyetler ortaya çıkabilir. Menopoz belirtileri yaşayan kadınların, doğru bilgi edinmek ve gerekli tetkikleri yaptırmak için uzman hekimlerimizle görüşmeleri önerilir. Daha sağlıklı bir menopoz süreci için Hisar Hospital Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanlarımızla iletişime geçebilirsiniz.
