Hücrelerin kontrolsüz büyümesi ve çoğalması ile karakterize olan kanserin en önemli nedenlerinden biri çeşitli sebeplerle genlerde meydana gelen değişikliklerdir. Sigara kullanımı, radyasyon maruziyeti, bazı virüsler gibi faktörler genlerde değişikliğe neden olabilir. Bu değişikliklerden bazılarının ileriki nesillere aktarılması da söz konusudur. Bir başka ifadeyle ailesinde kanser olanlarda kansere yakalanma riski daha yüksek olabilir. Bu durum son yıllarda uzmanların kanser hastalıklarında genetik testlerin önemi üzerinde daha fazla durmasına ve bu konuda önemli gelişmeler yaşanmasına neden olmaktadır. Kanser hastalıklarında genetik testler var olan bir gen değişikliğini saptamaya ve kanser riskini hesaplamaya yardımcı olabilir. “Kanserde genetik testin önemi nedir, nasıl uygulanır?”, “Hangi testler yapılmaktadır?”, “Genetik testlerde kanser kesin olarak çıkar mı?” Bunlar gibi kanserde genetik testler hakkında merak edilenler yazının ilerleyen kısımlarında yer almaktadır.
Kanserde Genetik Testin Önemi Nedir?
Canlı organizmalarda DNA (Deoksiribonükleik Asit) adı verilen ve genetik kodu taşıyarak tüm yaşamsal faaliyetlerde görev alan bir molekül bulunur. Bu molekülün en önemli özelliklerinden biri gen adı verilen türlerin özelliklerinden sorumlu genetik kodu içermesi ve kalıtım materyali olmasıdır. DNA’nın bir parçası olan genler protein kodlamakla görevlidir. Genlerde mutasyon olması halinde protein yapımı için gereken talimatlar doğru algılanamaz ve hücreler proteinin işlevine bağlı olarak zarar görebilir. Bir başka ifadeyle genlerde meydana gelen değişiklikler hücrenin yapısını bozarak onların kontrolsüz büyümesine ve çoğalmasına yani kanser hücresine dönüşmesine neden olabilir .
Tıp dünyasında yaşanan olumlu gelişmelere rağmen kanser, küresel çapta pek çok insanın hayatını etkileyen bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Kanserin oluşumunda genetik faktörlerin önemli rolü vardır. Bu nedenle kanser hastalıklarında genetik testlerin önemi her geçen gün daha fazla anlaşılmakta ve bu konuda pek çok bilimsel çalışma yapılmaktadır. Bazı araştırmalar tüm kanser vakalarının yaklaşık %5 ila %12’sinin kalıtsal bir gen mutasyonuna bağlı olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Peki, kanser hastalıklarında genetik testin faydaları nelerdir? Kanser hastalıklarında genetik testlerin önemi büyüktür. Genetik testler kanser riskinin belirlenmesi, hastalığa erken dönemde tanı konulması ve kişiye özel tedavi planlarının oluşturulmasında hayati bir rol oynamaktadır. Bu durum kanser tedavisinin başarı şansını artırabilir. Genetik testlerin başlıca avantajları aşağıdaki gibidir:
- Kanser riskinin değerlendirilmesi: Test sonucunun pozitif veya negatif çıkması uzmanlara test uygulanan kişinin kanser riski konusunda önemli bilgiler sağlayabilir. Özellikle aile öyküsünde kanser olanlarda risk taşıyan genler incelenir ve incelemenin ardından kişinin kansere yakalanma riski değerlendirilir. Pozitif çıkan bir sonuçtan sonra kanser riskini en aza indirmek için yaşam tarzı değişikliği, düzenli kanser taraması, koruyucu tedavi gibi bazı önlemler alınabilir.
- Erken tanı ve tedavi imkanı: Genetik testlerin en önemli avantajlarından bir tanesi de kanserin erken evrede teşhis edilmesine yardımcı olmasıdır. Genetik testler kanserin türünü ve ilerleme hızını belirlemeye hata tedavi seçeneğini belirlemeleye de yardımcı olabilir. Bu sayede uzmanlar erken dönemde kişiye özel bir tedavi planı hazırlayabilir.
- Diğer aile üyelerini de test yaptırma konusunda ikna etme: Yakın aile üyeleri de kişinin sonucuna göre kendi riskleri hakkında bilgi sahibi olabilir ve test yaptırmak isteyebilir. Bu sayede ailedeki kanser riski daha iyi anlaşılabilir ve kanseri önlemeye yönelik tedbirler alınabilir.
- Kişiye özel tedavi imkanı: Kanser hücresinin DNA’sında meydana gelen mutasyonlar tümörün yapısını ve karakterini etkileyebilir. Bu nedenle uzmanlar kişiye özel bir tedavi planı oluşturabilmek için genetik testlerden faydalanabilir. Genetik testler kanser hücresindeki mutasyonları anlamaya yardımcı olabilir. Bu sayede uzmanlar kişiye özel bir tedavi planı hazırlayabilir. Örneğin günümüzde kanser tedavisinde önemli yer tutan hedefe yönelik tedavilerde tümörün genetik yapısı önemli rol oynar. Yapılan test sonucunda gende mutasyon fark edilirse uzmanlar ona uygun bir ilaç tercih edebilir.
Hangi Durumlarda Bu Testlere Başvurulur?
Genetik testler aile öyküsünde kanser bulunması, kişide kanser şüphesinin olması, kanser tanısı konulan hastalarda tedavi sürecinin planlanması gibi pek çok farklı amaçla yapılabilir. Kanser hastalıklarında genetik testlere başvurulan başlıca durumlar şu şekildedir:
- Aile öyküsünde kanser olması: Aile öyküsünde belirli bir kanser türüne/türlerine sık rastlanan kişilerde kanser riskini belirlemek için genetik testlerden faydalanılabilir.
- Ailede erken yaşta kanser teşhisi olması: Birden fazla kanser türünün ailede görülmesi veya aile üyelerinde 50 yaşından önce kanser tanısı konulan kişiler olması durumunda da kişinin kanser riskini değerlendirebilmek için genetik testlerden faydalanılabilir.
- Kişinin tıbbi öyküsünde kanser olması: Daha önceden kanser teşhisi almış kişilerde de genlerdeki mutasyonu anlayabilmek için genetik testlerden faydalanılabilir.
- Aile üyelerinden birinin veya birkaçının genetik test sonuçları: Ailedeki test sonuçlarına göre diğer aile üyelerinde de test yapılabilir.
Genetik testler kanser riskini belirlemeye ve önleyici tedbirler almaya yardımcı olur. Bununla birlikte bu testlerin alanında uzman bir doktorun önerisi doğrultusunda yapılması önemlidir. Siz de kanser hastalıklarında genetik testler hakkında daha fazla bilgi almak için alanında uzman bir doktordan randevu almayı ihmal etmeyin.
Genetik Testler Kimlere Yapılır?
Başta aile öyküsünde kanser bulunan kişiler olmak üzere kanser açısından bazı risk faktörlerini taşıyan kişilere genetik testler yapılabilir. Bazı çalışmalara göre genetik testlerin yapılmasının faydalı olabileceği durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Kendisinde veya aile üyelerinde 50 yaşından önce kanser teşhisi konulmuş olması,
- Birden fazla farklı kanser türüne sahip olmak,
- Organ çiftlerinde tümör olması (iki memede veya iki böbrekte birden),
- Birinci derece aile üyelerinden (anne, baba, kardeş ve çocuk) birkaçında aynı kanserin görülmesi,
- Birden fazla aile üyesine kanser tanısı almış olması,
- Erkeklerde meme kanseri gibi yaş ve cinsiyetle uyuşmayan belirli bir kanser türüne sahip olunması.
Yukarıda sayılanların yanı sıra bazı kanserlerin insidansı (sıklığı) etnik özelliklere bağlı olarak değişebilir. Bilimsel olarak kanserle ilişkilendirilen bir etnik gruba dahil olanlara da genetik testlerin yapılması uygun olabilir.
Hangi Testler Yapılmaktadır?
Kanser riskini belirlemek veya kanser tanısı alan hastalarda kişiye özel tedavi planı hazırlayabilmek için yapılan genetik testlerin temel çalışma prensibi bazı genlerdeki mutasyonları veya değişiklikleri tespit etmektir. Kişinin aile öyküsüne, daha öncesinde kanser tanısı alıp almadığı veya diğer risk faktörlerine bağlı olarak uygulanan genetik testler farklılık gösterebilir. Günümüzde sıklıkla uygulanan genetik testlerden bazıları şu şekildedir:
- Tek mutasyon testi: Tek mutasyon testi bir genin özel bir bölgesinde meydana gelen değişiklikleri incelemek için kullanırlar. Alanında uzman hekimler ailede bir veya birkaç kişide belirli bir gende mutasyon olduğunun bilindiği durumlarda diğer aile üyelerinin de bu mutasyona sahip olup olmadıklarını kontrol etmek için bu testten faydalanabilir.
- Tek gen testi: Tek gen testi bir genin tamamının incelendiği bir test yöntemidir. Bu test sayesinde genin herhangi bir bölgesinde meydana gelen genetik değişiklikleri tespit etmek mümkün olur. Tek gen testi özellikle belirli bir kanser türü ile ilişkili olan genlerin tümünü incelemek için kullanılır. Örneğin meme ve yumurtalık kanseri ile ilişkili olan BRCA1 ve BRCA2 gibi k genlerin tamamı tek gen testi yöntemi ile incelenebilir.
- Panel testleri: Panel testleri birden fazla gende genetik mutasyon taramak için kullanılan testlerdir. Panel testleri sayesinde uzmanlar birden çok gende meydana gelen değişiklikleri tespit edebilir. Özellikle birden fazla kanser türüne yakalanma riski bulunan kişilerde panel testlerinden faydalanılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Uygulanan kişide kanser riskini belirlemeye yardımcı olması, erken tanı ve tedavi imkanı sunması gibi sebepler kanser hastalıklarında genetik testlerin öneminin her geçen gün daha da artmasına neden olur. Kanser hastalıklarında genetik testler hakkında sıklıkla merak edilenler aşağıda ele alınmıştır.
Test sonuçlarında kanser kesin olarak çıkar mı?
Genetik testlerde kanser riski hakkında bilgi verir. Bununla birlikte sadece pozitif bir genetik testin sonucuna bakarak kanser tanısı konulamaz. Pozitif test sonucu kişide kansere yakalanma riskinin olduğunu ve önlemler alınması gerektiğini gösterir. Test sonucu pozitif olanlarda uzmanlar ek tetkiklerden faydalanarak kanser varlığını araştırabilir.
Testler nasıl yapılır?
Genetik testler; kan, idrar, tükürük gibi hastadan steril bir ortamda alınan vücut sıvısı örneğinin laboratuvar ortamında incelenmesi yoluyla yapılır.
Doktor genetik testi neden ister?
Ailesinde kanser öyküsü bulunan, 50 yaşından önce kanser tanısı konulan, aile üyelerinden birkaçında aynı kanser türü bulunan kişilerde kanser riskini değerlendirebilmek için genetik test yapılmasını isteyebilir.
Akıllı ilaç vb tedavi seçeneklerini belirlemek için isteyebilir
Genetik test sonucu kaç günde çıkar?
Genetik test sonucunun çıkması birkaç günde çıkabileceği gibi birkaç haftayı da bulabilir.
Kanser günümüzde ciddiyetini koruyan önemli sağlık sorunlarından bir tanesidir. Bununla birlikte son yıllarda kanser riskini değerlendirmede kullanılan genetik testler gibi kanser tarama yöntemlerinin kullanılması kanser riskinin erken dönemde tespit edilmesine, önleyici tedbirler alınmasına, henüz başlangıç aşamasındaki bir kanserin teşhis edilmesi ve tedaviye başlanmasına olanak sağlar. Siz de alanında uzman bir doktordan randevu alarak genetik testler hakkında bilgi almayı ve gerekli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.
Siz de kanser genetik testleri hakkında daha fazla bilgi almak ve gerekli kontrollerinizi yaptırmak için Hisar Hospital uzman doktorlarından randevu almayı ihmal etmeyin.
