Lenf bezleri bağışıklık sistemi hücrelerinden zengin beze şeklinde organlardır. Lenf bezlerinin temel görevi, dolaşımdan mikroorganizmaları temizlemek, bağışıklık sisteminin görevini yapmasına yardımcı olmak, lokal (bölgesel) yaralanmaların, kendi bölgesinde tedavisine katkı sağlayarak tüm vücuda yayılmasını önlemektir. Vücudumuzda genelde 0,5-1 cm boyutlarında, 600 adet lenf bezi mevcuttur.
Lenf bezlerinin anormal kabul edilebilmesi, ait olduğu yere göre değişiklik gösterir:
- Baş boyun (servikal) bölgesinde 1.5 cm’den büyük (küçük çocuklarda 2 cm’den büyük)
- Dirsek lenf bezinde (epitroklear) 0.5 cm’den
- Göğüs kafesi (mediasten) ve kasık (inguinal) bölgede 1.5 cm’den,
- Karın içinde (abdomen) 2 cm’den büyük olmaları gerekir.
Lenf bezlerindeki büyümelerin çoğunlukla enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir. Bölgelere göre:
- En sık baş boyun bölgesinde (%55),
- Yaygın (%25),
- Kasık ve karın içinde (%14),
- Koltuk altında (%5)
- Köprücük kemiği üzerinde (supraklaviküler bölge) %1 oranında görülür.
Lenf bezi büyümelerinin sebebini aydınlatmada en önemli ipucu hastadan alınan öyküdür. Öyküde;
- Lenf bezi büyümesinin süresi,
- Eşlik eden bulgu ve belirtiler (ateş, eklem/kemik ağrısı, döküntü, tartı kaybı, gece terlemesi, kaşıntı, nefes darlığı),
- Son bir ay içinde geçirilen enfeksiyonlar,
- Seyahat öyküsü,
- Hayvan teması,
- Tüberküloz
- İlaç ve aşı uygulamaları mutlaka sorgulanmalıdır
Lenf bezi büyümelerinin sebebini aydınlatmada en önemli ipucu muayenedir. Lenf nodunun büyüklüğü, yeri, tek veya çift taraflı olup olmadığı, sert veya yumuşak olması; el ile muayenede fluktuasyon (dalgalanma) verip vermemesi, birbirlerine yapışık olup olmaması son derece önemlidir. Supraklaviküler LAP’nin malign (kötü huylu) olma olasılığı en yüksektir ve daima patolojik kabul edilmelidir. Lenf bezi büyümeleri, süre açısından üçe ayrılırlar:
- Akut (0-3 hafta)
- Subakut (3-6 hafta)
- Kronik (6 haftadan uzun)
Viral enfeksiyonlara ikincil reaktif servikal (baş boyun) lenf bezi büyümeleri
Servikal ( baş boyun ) lenf bezi büyümelerinin en sık sebebi viral enfeksiyonlardır. Lenfadenit olarak adlandırılırlar. Tedavisi: Viral servikal ( baş boyun ) lenf bezi büyümeleri genel olarak yalnızca destekleyici bakım gerektirir. Ancak viral lenf bezi büyümeleri zamanla supüratif veya bakteriyel lenf bezi büyümelerine dönüşebilir.
-
Akut Bakteriyel Lenfadenit/Supüratif Lenfadenit
Çocukluk çağındaki servikal lenf bezi büyümelerinin ikinci en sık nedenidir. Viral lenfadenitlerden ayırımı zordur. Bir hafta içinde küçülmeye başlamazsa bakteriyel veya sekonder bakteriyel lenf bezi büyümeleri düşünülür. Boyun hareketlerinde kısıtlılık olabilir. Tedavisi, birinci basamak olarak amoksisilin+klavulinik asittir. Tedaviye yanıtsız olgularda daha geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılabilir (Vankomisin seftriakson IV) Tedavinin 48-72. saatinde düşmeyen ateş ve fizik incelemede fluktuasyon (dalgalanma ) varsa abse düşünülmelidir. Abselerin;
- 1×1 cm’den daha küçükse cerrahi direnaj gerektirmez, antibiyotik yeterlidir
- 1,5-2 cm’den küçük ise en az 24-48 saat IV antibiyotik tedavisi gerekebilir.
Daha büyüklerde ise aspirasyon/direnaj (cerrahi işlem) yapılmalıdır.
-
Subakut/Kronik lenf bezi büyümeleri
Lenf bezi büyümesi, 3-6 hafta sürerse subakut enfeksiyondan bahsedilir. En sık sebepler:
- Kedi tırmığı hastalığı (B.henselae)
- Toksoplazma
- Viral enfeksiyonlar (CMV,HIV)
Kedi tırmığı hastalığı, Bartonella Henselae etkeni ile oluşur. Kedi tırmalaması sonrası hemen veya haftalar içinde lenf bezleri özellikle koltuk altında büyüyebilir. Kendiliğinden iyileşebileceği gibi antibiyotik (azitromisin, klaritromisin, siprofloksasin) kullanımı da gerektirebilir. Yanıtsız olgularda cerrahi rezeksiyon yapılabilir.
Servikal LAP’de enfeksiyon dışı nedenler de görülebilir. Bunlar üç ana başlıkta toplanır:
- Konjenital (doğuştan) iyi huylu boyun kitleleri
- Malignite (kanser)
- Enfeksiyon dışı diğer sebepler
Malignite (kanser)
Her lenf bezi büyümesi enfeksiyona bağlanmamalı, özellikle uzamış ve beraberinde ek yakınmaların olduğu lenf bezi büyümelerinde mutlaka malignite (kanser) kaynaklı nedenler göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuklarda baş boyun bölgesinde görülen lenf bezi büyümelerinde kanser görülme oranı yaklaşık %2-5 ‘tir. Çocuklarda kansere bağlı lenf bezi büyümelerinde yaş gruplarına göre görülen kanser türleri farklılık gösterir:
6 yaş öncesi ilk sıralarda
- Akut lenfoblastik/myeloid lösemi
- Non-Hodgkin Lenfoma
- Nöroblastom
6 yaş sonrasında ilk sırada
- Hodgkin lenfoma yer alır
Akut lenfoblastik lösemi ve akut myeloblastik lösemide:
- Yaygın lenf bezi büyümesi sıktır
- Lenf bezi büyümeleri hızlıdır ve sert kıvamdadır
- Eşlik eden bulgu çoğunlukla vardır
- Ateş, solukluk, halsizlik, kolay morarma, burun ve diş eti kanamaları, peteşi (küçük cilt altı kanamaları)
- Lösemilerde kesin tanı kemik iliği aspirasyonu/biyopsisi ve flowsitometri denilen özel testlerle konulmaktadır
- Lenfomalarda ise sert, lastik kıvamında, ağrısız, B semptomu denilen gece terlemeleri, dirençli ateş ve kilo kaybı görülebilir.
Biyopsi endikasyonları
Bir çok lenf bezi büyümesi kısa sürede tedavi edilebilir. Ancak bazı lenf bezi büyümelerinde doktorunuz biyopsi kararı alabilir. Lenfadenopatili bir çocuktan biyopsi almayı gerektiren durumlar şunlardır:
- Malignite şüphesi (Öykü, fizik muayene, eşlik eden bulgular ışığında şüphe duyulursa)
- 4-6 hafta içinde düzelmeyen lenf bezi büyümeleri
- 2-3 hafta içinde düzenli olarak büyümeye devam eden lenf bezi büyümeleri
- 2,0 cm’den büyük ve tedaviye yanıtsız lenf bezi büyümeleri
- Ultrasonda veya tomografide kanseri düşündüren bulguların varlığı
Sonuç olarak, hayatın erken döneminde, çevresel viral ve bakteriyel uyaranlara açık olan çocuklarda lenf bezi büyümeleri çoğunlukla enfeksiyonlara bağlıdır. Tedavisi aile doktor işbirliği altında kolayca yapılabilir. Çok nadir durumlarda ise enfeksiyon dışı nedenlere de bağlı olabileceği de akılda tutulmalıdır. Bu nedenle sakin olmak, erken doktor muayenesi ve gereken durumlarda uzun süreli de olabilecek tanı, tedavi ve takip son derece önemlidir.
