D Vitaminine Hasret Kalacağımız Günler Geldi…

Kış geldi, yazın bizden ilgisini esirgemeyen tepemizde ışıl ışıl parlayarak bizi ısıtan bazen de terleten güneşe hasret kaldık. Güneş girmeyen eve doktor girer sözünden de hareketle kış hastalıkları kendisini göstermeye başladı. Özellikle çocuklarda ve yaşlılarda görülen D vitamini eksikliği de bunlardan biri?

A’dan Z’ye D Vitaminini ve eksikliğinin neden olabileceği sağlık problemlerini Hisar Intercontinental Hospital Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanları ile konuştuk..

Kalsiyumun bağırsaklardan emilimini ve kan dolaşımına geçmesini sağlayan D vitamini kalsiyumun kemikle birleşmesini sağlama özelliğine sahip olduğu için kemikte yapılanma ve kemik kaybından korunmada önemli bir role sahip. Kalsiyumun böbrekten atılımını azaltır. Kas kütlesinin ve gücünün artması, düşme riskinin azalması, meme ve kolon kanseri riskinde azalma, kan basıncında azalma gibi önemli etkileri de mevcuttur.

Güneş en büyük D vitamini kaynağıdır. Yumurta sarısı, karaciğer, yağlı balıklar, balık yağı, kakao, tereyağı, D vitamini destekli süt gibi bazı besinlerde bulunur.

Doğal yollardan ülkemizde her gün en az 30 dakika, saat 10.00-15.00 arasında güneşlenme yapılması ile olur. Çıplak tenin direkt olarak güneşi görmesi gerekir. UV B ışınları camdan veya giysilerden geçemezler.  Vücudun yüz ve el ayalarını içeren en az % 8?lik bölümünün güneş alması yeterli olabilir. Cilt koruyucu kremler sürülmesi UV B?nin alınmasını engellediğinden D vitamini sentezlenemez. 37 derece kuzey enlem üstünde olan yerlerde özellikle Kasım-Şubat ayları arasında D vitamini yoktur veya yetersizdir. Bu dönemlerde;

• Kapalı ortamlarda yaşayanlarda,
• Güneş görmeyenlerde,
• Böbrek-karaciğer yetersizliği olanlarda,
• Yaşlılarda,
• Şişmanlarda,
• İlk 1 yıl anne sütü almayan ve güneşlenme yapılmayan bebeklerde D vitamini eksikliği görülür.

• Tip 1 (çocuklarda görülen diyabet-şeker hastalığı) diyabet riskini azaltır.
• Bazı tümörlerin büyümesini, kolon kanseri olma olasılığını azalttığı, kanser tedavi ajanının etkisini arttırdığı çalışmalarda tespit edilmiştir.
• Multipl skleroz olma olasılığını azalttığı gösterilmiştir. Multipl Skleroz, Sjögren Sendromu,  Romatoid Artrit, Tiroidit, Crohn Hastalığı gibi hastalıklarda bağışıklık sistemi ile ilişkisi ileri sürülmektedir.
• Enfeksiyon hastalıklarında azalmaya neden olabilir. Tüberküloz riskinde azalma görüldüğü belirtilmiştir.
• Yaşlılarda demansı ve inme-felç gelişimini azaltabilir
• Kas gücünü artırır.

D vitamini eksikliğinde;

• Vücut kalsiyum dengesi bozulacağından kemiklerdeki kalsiyum kana geçer ve kemikler zayıflar.
• Kırık oluşma riski artar.
• Kas gücü azalır.
• Yürüme, merdiven inip-çıkma zorlaşır.
• Dengede bozulma olup, düşme riski artar.
• Yorgunluk olur.
• Yaygın vücut ağrıları oluşur.
• Depresyona eğilim artar.
• Unutkanlık olabilir
• Kemik erimesi ve kemiklerde kırılmaya yol açarak sakatlığa neden olabilir.

• Yaşlılarda (70 yaşından sonra),
• Deride renk değişikliği artmış olanlarda,
• Şişmanlar-obezlerde,
• Güneşlenirken devamlı cilt koruyucu krem kullananlarda,
• Kapalı giyim ile dolaşanlarda (el ve yüzde kapalı olanlar daha çok risk altına),
• Devamlı kapalı ortamlarda çalışanlar/bulunanlarda,
• Beslenme bozukluğu olanlarda,
• Bağırsakta emilim bozukluğu olanlarda,
• Böbrek ve karaciğer yetersizliği olanlarda,
• Antikonvülsan (sara ilacı),
• Kortizon kullananlar,
• AIDS hastalarında görülür.

Ayrıca hamilelik ve emzirme döneminde de beslenme bozuksa, güneşlenme yapılmamışsa dikkatli olmak gerekir.

Süt çocuklarında D vitamini eksikliğinin bulguları çocuk 2 aylık iken ortaya çıkar. Gece huzursuzlukları, aşırı terleme, renk solukluğu, iştahsızlık, isteksizlik ilk belirtilerdir. Bronşit, zatürre ve kas kramplarına eğilim vardır. İskelette ilk önce kafatasında yumuşama, kaburgaların kemik, kıkırdak birleşim yerlerinde şişlikler görülür. Zamanla göğüs alt bölümü çan şeklinde genişler. Kaburgalar kolayca kırılır. Süt dişleri ufalanır. Kafatasında biçim bozuklukları, sırtta kamburluk, 0 veya X şeklinde bacaklar oluşur. Kaslarda genel bir güçsüzlük vardır. Yürümede gecikme ve ördekvari yürüme görülür. Tedavi edilmeyen çocuklarda boyu uzaması olmaz.

Sırt omurları, kalça, ayak ve bazen de kaburgalar en çok ağrıyan kemiklerdir. Tam istirahatte ağrı olmaz. İleri dönemlerde kemiklerde eğrilik ve çarpıklıklar ortaya çıkabilir. Kan kalsiyum seviyesinde azalma olduğunda kas kasılmaları, kramplar görülür. Kemik ve kas güçsüzlüğü nedeniyle hastalar paytak paytak (ördekvari) yürürler, merdiven inip çıkamaz duruma gelirler. Yorgunluk hissederler, yaygın vücut ağrıları (inatçı kas iskelet ağrıları) olur, kemiklerde kırıklar ortaya çıkar.

Dengede bozulmaya, kas gücünde azalmaya yol açtığı için düşme artar ve kemiklerde özellikle kalçada kırık oluşabilir. Yürüme, hareket etme kabiliyeti azalır. Demans, hafıza kaybı olabilir, kas krampları, özellikle elde ve bacaklarda kas kasılmaları sık görülür. İnatçı kas iskelet ağrıları olur. Enfeksiyon riski artabilir, sık sık hastalanabilirler.

• Kusma,
• İshal,
• Halsizlik,
• Huzursuzluk,
• Kabızlık,
• İştahsızlık,
• Ağız kuruluğu,
• Vücutta susuzluk hali (dehidratasyon),
• Çok su içme ve çok idrara çıkma hali, böbrek taşları ve böbrek koliği oluşabilir.