Нейрохирургия әлемде де, біздің елде де қарқынды даму үстінде. XX ғасырдың соңғы 10 жылы АҚШ -та «мидың онжылдығы» ретінде қабылданды және осы кезеңде неврологиялық ғылымдарды зерттеуге көбірек ресурстар бөлінді. Гендік инженерияда, адамның ұзақ өмір сүруі және ісік биологиясы бойынша қарқынды зерттеулер жүргізіліп келеді. Сонымен қатар, диагностикалық әдістер дамып, технология ғылымға таңқаларлық қызметтер ұсынуда. Нейрохирургия диагностикалық әдістер, хирургиялық құралдар мен материалдар тұрғысынан да сәттілікке ие болды.
Нейрохирургия бөлімі; ми ісіктері, ми қан кетулері, ми аневризмасы, жұлын ісіктері, гипофиз ісіктері, жүріс талдауы мен грыжаны емдеуде диагностика мен емдеу қызметтерін көрсетеді.
КТ, МР, ПЭТ, ангиография, КТ ангиографиясы, КТ, Ұйқы ЭЭГ, ЭМГ, Доплерлік ультрадыбыстық зерттеулер жүйке жүйесіне әсер ететін, тамырларды бітеп тастайтын және қан кетуге себеп болатын зақымдану диагнозын жеңілдетеді.
Нейрохирургия бөлімі айналысатын аурулар тобы
- Ми ісіктері
- Миға қан құйылу
- Бел мен мойын грыжалары
- Бас жарақаты
- Омыртқа бағанасының жарақаттары, жұлын ісіктері
- Перифериялық нервтердің қысылуы
- Емдеуге көнбейтін эпилепсия.
Ми ісіктері
Адам ағзасында кездесетін ісіктердің 10% жүйке жүйесінің ұлпаларынан тұрады. Олардың 80-90 %-ы бас сүйегінің ішінде дамиды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы қабылдаған жүйке жүйесі қатысатын ісіктердің гистологиялық жіктелуі төмендегідей.
Нейроэпителиалды ісіктер:
- Астроцитома
- Олигодендроглиомалар
- Эпендималық ісіктер
- Mixt глиомалар
- Koroid plexus ісіктері
- Эмбриональды ісіктер
- Менингиальды ісіктер
- Жүйке қабығының ісіктері
- Қан тамырларының ісіктері
- Жыныс жасушаларының ісіктері
- Қатерлі лимфомалар
- Жергілікті дамитын ісіктер
- Метастатикалық ісіктер
- Селлар аймағының ісіктері (краниофарингиома және гипофиз ісіктері)
Олардың ішінде астроцитомалар арасында зерттелген Glioblastome Multiforme – ең көп таралған ісік және ең қатерлі деп танылды. Жалпы қатерсіз ісіктер деп саналатын менингиомаларда олардың 15-20 %-ы қайталанады, оларды анапластикалық менингиома деп атайды. Бала кезіндегі ісіктердің бірі болып табылатын медулла блустомасы қатерлі ісіктер арасында да зерттеледі. Мидың метастатикалық ісіктерінің 44 %-ы өкпеден, 10 %-ы сүт безінен, 7 %-ы бүйректен және 6 %-ы асқазан-ішек жолдарынан туындайды. Ми ісігі жағдайында жиі кездесетін шағымдар – бас ауруы, эпилепсиялық есінен тану, қол мен аяқ күшінің төмендеуі, екеу қылып көру, тепе -теңдіктің бұзылуы, құсу, етеккір циклінің бұзылуы, емшектен сүт шығуы. КТ және МРТ тест ретінде жүргізіледі, емі – хирургия. Патологиялық диагнозға байланысты хирургиялық араласуға сәулелік терапияны, химиотерапияны және иммунотерапияны қосу керек пе деген шешім қабылданады.
Мидан қан кету
Клиникалық көрініс әдетте бас ауруы, құсу және ақыл-естің өзгеруімен жүреді. Церебральды ангиография жасалады және КТ диагнозы бар науқасқа ем жоспарланады. Аневризмасы бар науқаста қарастырылатын бірінші ем хирургиялық араласу болып табылады. Егер операцияға кедергі болса және аневризмаға хирургиялық жолмен жетуге болмайтын және үлкен көлемде болса, эндоваскулярлық араласу жоспарланады. Екінші қан кету мен вазоспазмды дамыту үшін аневризмаға мүмкіндігінше ертерек араласу маңызды. AVM-ны емдеу – хирургия, сәулелік және эндоваскулярлық араласулар болып табылады.
Бел және мойын грыжалары
Клиникалық көрініс омыртқалардың арасында, әдетте артында орналасқан n.pulpos грыжасының нәтижесінде пайда болады. Мойын, арқа, иық, қол ауруы, ұйқышылдық, мойын грыжасындағы әлсіздік, арқадағы ауырсыну, аяқтың ауыруы, аяқтың жансыздануы, жұқаруы және әлсіздік – бұл грыжа дискісіндегі шағымдар. Жедел жәрдем кезінде демалыс, бұлшықет босаңсытқыштар және ауырсынуды басатын ем қолданылады. Егер шағымдар кетпесе, физиотерапия және қажет болған жағдайда хирургиялық араласу МРТ жүргізіліп, нақты диагноз қойылғаннан кейін жүргізіледі.
Бас жарақаттары
Бас жарақаттарында науқастың неврологиялық статусын және КТ нәтижелерін бағалауға арналған диффузды аксональды жарақат суреттері алынады. Жарақаттан кейін пайда болатын интракраниальды гематомалар – бұл жедел субдуральды гематома, церебральды гематома, эпидуральды гематома және SAK. Бас сүйегінің барлық жарақаттарын орталықтарда қадағалау өте қолайлы, қажет болған жағдайда тыныс алуды қолдау және интубациямен, трахеостомиямен қамтамасыз етілуі мүмкін.
Омыртқа жарақаттары
Жұлын омыртқа бағанасында орналасқандықтан, омыртқаның сынуы мен жарақатына байыпты түрде қарау керек. Істің қорытындысы бойынша консервативті түрде корсет көмегімен тұрақтандыруға қол жеткізуге болады. Қажет болған жағдайда декомпрессионизация қамтамасыз етіледі және тұрақтандыру операциясы жасалады. Неврологиялық көріністерді жақсарту үшін оңалту емін хирургиялық операциядан кейін бірден бастау керек. Интерфасикулярлық анастомоз перифериялық жүйке кесінділеріне, қажет болған жағдайда жүйке трансплантациясы жасалады.
Эпилепсия
Дәрілік терапияға төзімді эпилепсиямен ауыратын науқастардың ішінен операцияға жарамдылары іріктеледі. Алдын ала зерттеулер мен қажетті дайындықтар жасалып, операция жасалады. Емдеудің сәтсіздігі генетикалық диагностика мен дәрі-дәрмектерді іріктеудегі қателіктерден, науқас пен оның қоршаған ортасына байланысты проблемалардан туындайды. Науқастар операцияға дайындалып жатқан кезде, хирургиялық нәтиже тұрғысынан білікті неврология, нейрофизиология, психиатрия, радиология және нейрохирургия мамандарының ынтымақтастығы өте маңызды. ЭЭГ және ұзақ мерзімді ЭЭГ бейнежазбалары жасалады, қажетті МРТ зерттеулерімен тексерілетін және психиатриялық әдістерге жарамды науқастар хирургиялық емделеді, алайда ауыр созылмалы психоз мен психикалық тежелу – бұл хирургияны болдырмайтын жағдайлар.
Ең көп қолданылатын хирургиялық әдістер:
- Эпилепсияны тудыратын формацияны жою; лезионэктомия
- Амигдало-гипокамгеэктомия
Ең озық зерттеу әдістермен диагнозы қойылған науқастарға микрохирургиялық және заманауи әдістермен операция жасалады. Қажет болған жағдайда реанимацияның адекватты бақылауы қамтамасыз етіледі және олардың қалыпты өмірге оралуын тездету жоспарланады.
