İlk olarak 1960’lı yıllarda görülmeye başlayan Corona virüsün, Çin’in Hubei eyaleti Wuhan şehrinde ortaya çıkması nedeniyle hastalık oldukça merak edilir bir konu oldu. Akciğer hastalığına neden olabilen ve tedavi edilmediğinde ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromu gibi hastalıklara yol açan Corona virüsü hakkında Hisar Hospital Intercontinental Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Ramazan Gözüküçük bilgi verdi.
Corona Virüsü Nedir?
Coronavirüsler, çoğu insanın hayatının bir anında karşılaştığı virüslerdir. İnsan corona virüsleri genellikle hafif ve orta şiddette üst solunum yolu hastalıklarına neden olur. Corona virüslerin alfa, beta, gama ve delta olarak bilinen dört alt grubu vardır. Coronavirus’lar (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olabilmektedir.
Corona Virüsü Solunum Yollarını Hedef Alıyor
Corona virüsler (CoV), hafif düzeyli soğuk algınlığından şiddetli solunum sıkıntısına kadar farklı tablolara neden olan büyük bir virüs ailesidir. Coronavirus’ların insanlarda dolaşımda olan alt tipleri (HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63 ve HKU1-CoV) çoğunlukla soğuk algınlığına sebep olan virüslerdir. SARS-CoV, 21. yüzyılın ilk uluslararası sağlık acil durumu olarak 2003 yılında, daha önceden bilinmeyen bir virüs halinde ortaya çıkmış olup yüzlerce insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Yaklaşık 10 yıl sonra Coronavirus ailesinden, daha önce insan ya da hayvanlarda varlığı gösterilmemiş olan MERSCoV (Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus) Eylül 2012’de ilk defa insanlarda Suudi Arabistan’da tanımlanmış; ancak daha sonra aslında ilk vakaların Nisan 2012’de Ürdün Zarqa’daki bir hastanede görüldüğü ortaya çıkmıştır. SARS Coronavirus’u ile uzaktan bağlantılı olmasına rağmen, yaşanmış olan SARS tecrübesinden ötürü endişe oluşturmuştur. 31 Aralık 2019’da DSÖ Çin Ülke Ofisi, Çin’in Hubei eyaletinin Vuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirmiştir. 7 Ocak 2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir coronavirus (2019-nCoV) olarak tanımlanmıştır. Daha sonra 2019-nCoV hastalığının adı COVID-19 (2019-nCoV Hastalığı) olarak kabul edilmiştir. Ülkemizde korona virüsü olarak da bilinmektedir.
Nasıl Bulaşır?
Yeni Coronavirusun, diğer Coronaviruslar gibi solunum salgıları ile bulaştığı düşünülmektedir. Hasta kişilerden öksürük, hapşırık, gülme, konuşma sırasında çevreye saçılan virus içeren solunum salgısı damlacıkları, sağlam kişilerin mukozalarına temas ederek bu kişilerin hastalanmasına neden olur. Hastalığın bu şekilde insandan insana bulaşması için yakın temas (1 metreden yakın) gereklidir.
Belirtileri Nelerdir ve Tanısı Nasıl Konulur?
Üst solunum yolu hastalıkları belirtilerinden bazıları olan burun akıntısı, öksürük, boğaz ağrısı ve ateş virüsün belirtilerindendir. Bu belirtilere ilaveten COVID-19 nısı için, son 14 günde hastalığın görüldüğü ülkelerden(Çin, Kore gibi uzak doğu ülkeleri, İran vb) gelmiş olmak yada hasta biriyle yakın temas öyküsü olması gerekmektedir. Bu virüsler bazen zatürre gibi alt solunum yolu hastalıklarına yol açabilir. Bu durum kalp-akciğer hastalarında, bağışıklık sistemleri yetersiz kişilerde veya yaşlılarda daha sık görülür. Virüsün teşhisi için klinik belirtileri hafif olduğundan laboratuvar testleri genellikle çok sık kullanılmaz. Ancak hekim gerek gördüğünde polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile virüsün genetik parmak izine bakılan laboratuvar testleri kullanılabilir.
Ateş Öksürük ve Nefes Darlığı Varsa Dikkat!
COVID-19’a maruziyetten semptomların başlamasına kadar olan süre (inkübasyon süresi) 2 ile 14 gündür. COVID-19 enfeksiyonu teyit edilmiş birçok insanda ateş, öksürük, nefes darlığı semptomlarıyla, ciddi akut solunum hastalığı ortaya çıkmıştır. Bazı hastalarda ishal, bulantı, kusma şeklinde sindirim sistemi bulgularının da tabloya eşlik ettiği görülmüştür.
Virüsün bulaştığı hastalarda zatürre ve böbrek yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlar geliştiği ve bu hastaların yaklaşık %3’ünün hayatını kaybettiği görülmüştür. Ölümlerin çoğunda altta yatan başka tıbbi problemler (ileri yaş, şeker, kanser, kronik akciğer, kalp ve böbrek hastalıkları gibi) vardır. Özellikle genç erişkinlerde, semptomlar soğuk algınlığı belirtileri gibi hafiftir. Bazılarında hiç belirti yoktur ve bu hastalar genellikle iyileşirler.
Coronavirüsü Mevsimsel Hastalıklarla Benzer Belirtiler Gösterebilir
Coronavirüs (Covid-19), grip, nezle ve soğuk algınlığı gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterebilmektedir. Coronavirüsün diğer mevsimsel hastalıklardan en önemli farkı; yüksek ateşle birlikte seyreden kuru öksürük ve nefes darlığı olarak ortaya çıkmasıdır. Üst solunum yollarında görülen grip, nezle gibi mevsimsel hastalıkların gösterdiği belirtiler Coronavirüs ile karıştırılmaması gerekir. Birbiriyle karıştırılmaması gereken bu belirtilerde özellikle yüksek ateş; grip ve Coronavirüste görülmektedir. Baş ve boğaz ağrısı; nezle ve gripte görülüyorken, öksürük; grip ve mevsimsel alerjilerde ortaya çıkmaktadır.
Coronavirüsü mevsimsel hastalıklardan nasıl ayırabilirsiniz?
- Coronavirüsten şüphelenmek için kişide öksürük, ateş ve nefes darlığı belirtilerinden en az biri olmalıdır.
- Coronavirüs öncelikle ateş ile başlar, grip ve soğuk algınlığında ateş ilk belirti olarak görülmez. Bu hastalıklar burun akıntısı ile başlar ve devamında başlayan ateş uzun sürmez.
- Coronavirüs ile grip çok benzer belirtiler taşır. İki hastalıkta da ani başlayan ateş, öksürük ve halsizlik görülür. Fakat iki hastalığı birbirinden ayıran en önemli fark; gripte nefes darlığı görülmezken, Koronavirüste nefes darlığı görülmektedir.
- Koronavirüste genellikle ateşle birlikte ikinci veya üçüncü günde kuru öksürük ortaya çıkar. Grip veya soğuk algınlığının ilk gününden itibaren genellikle burun akıntısıyla birlikte balgamlı öksürük görülür.“Coronavirüste hapşırık, burun akıntısı, gözlerde kızarıklık ve kaşıntı genellikle görülmezken, mevsimsel alerjide bu belirtiler görülmektedir.”
- Coronavirüste hapşırık, burun akıntısı, gözlerde kızarıklık ve kaşıntı görülmezken, mevsimsel alerjide bu belirtiler görülmektedir.
- Coronavirüste kas ağrısından çok halsizlik ve kırgınlık görülür. Fakat grip ve soğuk algınlığında kas ağrıları fazlasıyla görülmektedir.
- Coronavirüste genel olarak kuru öksürükten birkaç gün sonra nefes darlığı başlar. Grip ve soğuk algınlığında nefes darlığı görülmez.
| Belirtiler | Covid-19 | Nezle | Alerji | Grip |
| Şiddetli Burun Akıntısı | ✔️ | |||
| Hapşırık | ✔️ | |||
| Hırıltı | ✔️ | |||
| Gözlerde Kızarıklık | ✔️ | |||
| Kaşıntı | ✔️ | |||
| Baş ve Boğaz Ağrısı | ✔️ | ✔️ | ||
| Nefes Darlığı | ✔️ | |||
| Ani Ateş | ✔️ | ✔️ | ||
| Halsizlik | ✔️ | ✔️ | ||
| Kuru Öksürük | ✔️ | ✔️ | ✔️ |
Özetle Hastalığın Belirtileri:
- Ateş
- Öksürük
- Nefes darlığı
- İshal(Daha az)
- Bulantı ve kusmadır
Nasıl Tedavi Edilir?
Corona virüs hastalığı(COVID-19) olan çoğu kişide hafif seyirli olduğundan hastalar ilaç tedavisine gerek duymadan iyileşebilir. Ancak bazı belirtileri azaltmak ve hastayı rahatlatmak için, hastaya ağrı kesici ve ateş düşürücüler, öksürük ilaçlarıyla bol sıvı desteği ve istirahat önerilir. Ek hastalığı ve durumu ağır olanların hastanede yatarak tedavileri gerekebilir.
Corona Virüsünden Korunmak İçin Mutlaka Bu Önlemleri Alın
Maske Takın
Ellerinizi Yıkayın
Yakın Temastan Kaçının
Kalabalıktan Kaçının
Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için standart öneriler arasında düzenli el yıkama, öksürme ve hapşırma sırasında ağız ve burnun kapatılması, et ve yumurtaların iyice pişirilmesi yer alır. Öksürme ve hapşırma gibi solunum yolu rahatsızlığı belirtileri gösteren kişilerle yakın temastan kaçınmalıyız.
Şu an COVID-19 enfeksiyonuna karşı geliştirilmiş bir aşı henüz yoktur.
Corona virüs dahil tüm solunum yolu hastalıklarından korunabilmek için aşağıdaki önlemlerin düzenli olarak uygulanması önerilmektedir:
- Ellerinizi sık sık, 20 saniye süreyle su ve sabunla yıkayın. Küçük çocukların da aynı şekilde ellerini yıkamasını sağlayın.
- Su ve sabun bulunamıyorsa alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanın.
- Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu kağıt mendille kapatın, ardından mendili mutlaka çöpe atın.
- Kirli ellerle ağzınıza, burnunuza ve gözlerinize dokunmayın.
- Corona Virüs belirtileri olan yada teşhisi konmuş hastalarla aynı kaptan yemek yemek, aynı bardağı paylaşmak veya öpüşmek gibi kişisel temastan kaçının.
- Kapı kolları ve oyuncak gibi sık dokunulan yüzeyleri temizleyin ve bunları dezenfekte edin.
Dünya Sağlık Örgütü, riskli bölgelere seyahat eden herkes için aşağıdaki tavsiyeleri vermektedir;
- Çiftlikler, pazarlar, ahırlar ve hayvanların bulunduğu diğer yerleri ziyaret ederken genel hijyen kurallarına uymalarını,
- Hayvanlarla temas öncesi ve sonrası düzenli olarak ellerini yıkamalarını,
- Hasta hayvanlarla temastan kaçınmalarını,
- Çiğ ya da iyi pişmemiş hayvan ürünlerini tüketmemeleri gerektiği konusunda uyarmaktadır.
