Bebeklerin Uyku Düzeninde Doğru Bilinen Yanlışlar! 

Bebeklerin uyku düzeniyle ilgili doğru bilinen yanlışları Hisar Intercontinental Hospital Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanlarından dinledik…

Özellikle yeni doğan bebeklerin ortalama 16 saat uyuması gerekir. Bu uyku süresi boyunca ortalama 4-6 kez uyanırlar. Uyku beyin ve beden gelişimi için en temel fizyolojik ihtiyaçlardan bir tanesidir. Büyüme hormonu çoğunlukla bebeğin derin uykusunda salgılanır, ciddi uyku problemi olan bebeklerde bu hormon yeterince salgılanamaz. Bebek beyni doğumda erişkin beyninin %30’u kadardır ve yaşamın ilk 3 yılında beyin hızlıca büyür ve erişkin boyutuna erişir. Böyle bir süreçte bebeğinizin sağlıklı gelişimi için mutlaka düzenli uykuya ihtiyacı vardır. Bu uykuyu sağlamak için yapmanız gereken bazı şeyler de vardır. Bu süreçte doğruları ve yanlışları adım adım birlikte ele alalım.

• Yenidoğan döneminde bebekler günde toplam yaklaşık 12-16 saat uyurlar.
• 2-3 aylık dönemde 3-4 saat aralıksız uyur ve beslenmek için uyanır. Aktif uyku %43’e düşer.
• 3 aylık olduklarında bebeklerin %71’i tüm gece boyunca uyurlar.
• 4 aylık dönemde, geceleri daha uzun; gündüzleri daha kısa uyurlar.
• 6 aylık periyotta 5-6 saatlik uyku döngüsünde 1-2 kez uyanırlar. Uyandıktan sonra bebeklerin 1/3-1/2’si kendi kendine yeniden dalarlar. Günde toplam yaklaşık 11-14 saat uyurlar ve bu bebeklerin %84’ü tüm gece boyunca uyuyabilir.
• 10 aylık bebeklerin 90%’ı tüm gece boyunca ve günde ortalama 10-13 saat uyurlar.
• 12 aylık bebekler günde toplam yaklaşık 10-13 saat uyurlar.
• 18-21 ay arası gündüz uykusu teke düşer.
• 21-36 ay arası çocukların büyük kısmı günde 1 kez yarım saat ile 3 saat arası öğlen uykusuna ihtiyaç duyarlar.
• 2 yaşında günde 10-12 saat uyurlar.

Bu her bebeğe, her ebeveyne göre farklılık gösterir. Genellikle anneler bunu yaşayarak öğrenirler. Yenidoğan döneminde bebekler uykularının geldiğini genellikle ağlayarak belli ederler. Eğer bebek ağlıyor ve emzirmeye çalıştığınızda emmiyorsa uykusu gelmiş olabilir. 1-4 aylık bebeklerde ise bu kendini, mızmızlanma, kulaklarını çekiştirme veya gözlerini ovuşturma şeklinde belli eder. Zaten 4. aydan sonra bebek kendi kendine uyumayı öğrenir.

Yeni doğan döneminde bebeğinizin karnını doyurup, altını temiz tutmanız, onu iyi bir uykuya hazırlamanız için yeterlidir. Bebeğiniz büyüdükçe dış dünyaya kapılarını daha fazla açmaya başlayacağı için zamanla uykuya hazırlanmasında altının temiz, karnının tok olması yeterli olmayacaktır. Onu uyaranları da (televizyon sesi, odadaki insanların konuşmaları vb.) çevresinden uzaklaştırmalısınız. Bebeğinizin uyuyacağı odanın sıcaklığının 20-24°C olması yeterlidir. Düzgün ve düzenli bir uyku alışkanlığı oluşturabilmek için, bebeğinizi her gün aynı saatte henüz uyanıkken yatağına yatırmak, masal okumak, ninni söylemek, aynı saatte altını değiştirmek (Gece sık sık altını değiştirirseniz uykuya yeniden geçmesi güçleşeceği için uyku düzeni bozulabilir.) gibi gece rutinleri geliştirmek gerekir.

Bebeğin uyku yeri, zamanı gibi alışkanlıklar ailenin kültürü göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. Doğu kültüründe birlikte yatma alışkanlığı varken; batı kültüründe herkesin kendi odası ve yatağı vardır. Bebeğinizin uyku düzenini kendi yaşam tarzınızı da göz önünde bulundurarak düzenlemeniz hem sizin hem de bebeğinizin yıpranmaması için daha doğru olacaktır. Bebeğinizin kendi yatağında uyumasını istiyorsanız uyumadan yatağına koyup orada dalmasını sağlamalısınız. Bebeğiniz yatağında uyandıysa ona minimal yardım ederek tekrar uykuya teşvik etmelisiniz. Onu kucağınıza almanız, sallamanız uykuya geçiş sürecini yavaşlatacak ve bebeğiniz her uyandığında bu tür destekler olmadan tekrar uyuyamama gibi bir alışkanlık edinecektir. Aynı zamanda bebeğiniz özellikle de çalışan bir anneyseniz sizinle daha fazla zaman geçirme fırsatı olarak gece uyanıp oyun oynamak isteyebilir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda ışığı açmadan sessizce yanına gidip, yatağından almadan onunla konuşarak tekrar uyumasını sağlamalısınız. Özellikle 18. aydan sonra gelişen karanlıktan korkma, yatağın altında canavarlar olması ve sizden uzak kalmak istememesi gibi korkularla uykusu yeniden bölünebilir. Bunlar sık görülen problemlerdendir. Endişelenmeyin. Korku çocuğunuzun normal gelişiminin bir parçasıdır. Eğer geceleri kabus görüp uyanıyorsa hemen yanına gidip rüyasıyla ilgili konuşup onu rahatlatmaya çalışın. Eğer rüya devam ediyorsa, günlük hayatınızın içinde buna kaynak olabilecek problemleri bulmaya çalışın. Gerçekten çok korkarak uyanıyor ve ağlıyorsa onu arada bir yatağınıza almanızda bir sakınca yoktur.

Bebeğiniz için uyku düzeni oluşturmada onun yatağının nerede olduğu da çok önemlidir. Bebeğinizin odasını 4-6 ay arası ayırmaya özen göstermenizde fayda vardır. Fakat 19. aydan sonra ayırmazsanız bir daha ayırmakta zorlanabilirsiniz; çünkü bağımlılık oluşabilir. Bebeğinizi yanınızda yatırıyorsanız dikkat etmeniz gerekenler:

• Yatak örtünüzün, yastıklarınızın hafif ve gergin olmasına dikkat edin. Ağır, yumuşak ve çok kıvrımlı örtü ve yastıklar bebeğinizin hem çok ısınmasına hem de yüzünü kapatıp nefes alamamasına neden olabilir.
• Bebeğinizin yatağınızın kenarlarına girip sıkışmamasına dikkat edin,
• Fazla kalın giydirmeyin, zaten sizin ısınızla ısınacaktır.
• Bebeğinizi yastık üzerine yatırmayın, yuvarlanıp düşebilir veya yastığın yumuşak kıvrımları yüzünü örtüp nefes almasını engelleyebilir.
• Bebeğinizi, oyun çocuğu olan bir kardeşle yan yana yatırmayın. Bebeği tekmeleyebilir veya üzerine yuvarlanıp boğulmasına neden olabilir.
• Eğer uykunuz ağır ise bebeğinizi yanınıza yatırmayınız.

Bu da aslında bebeğin ayına ya da yaşına göre değişkenlik gösterebilir. İlk aylarda kolik dediğimiz gaz sancısı, inek sütü alerjisi, reflü (midemizden yemek borusuna mide içeriğimizin kaçması), 3-6 ay arası yavaş diş hareketlerinin başlaması, 6-9 ay arası, bebeğinizin zihinsel ve motor gelişiminin bir parçası olan ebeveynlerden ayrı kalmaya karşı gelişen huzursuzluk gibi nedenlerle bebeğinizin uyku düzeni bozulabilir. Bu aylarda bebeğiniz yuvarlanmaya, kendini çekerek ayağa kalkmaya ve yerde sürünmeye başlamıştır ve yeni yeteneklerini sürekli denemek isteyecektir. Hatta bunu o kadar ileri götürür ki uyuduktan sonra kalkıp pratik yapmaya bile çalışır. Ama ayağa kalktığı zaman tekrar oturamayacağı için ağlayacaktır. 9-12 ay döneminde yeni yeni öğrenmeye başladığı ve çok zevk aldığı oturmak, yuvarlanmak, yerde sürünmek ve hatta 1-2 adım atmak gibi aktivitelerden uzak kalmak istememesi, 12-18 aylar arası, en sık görülen muhtemel sebeplerden bir tanesi de ayağa kalkıp yürüyebiliyor olmasında kaynaklanabilir.

İlk aylarda tespit edilen sorunun tedavi edilmesiyle, 3-6 ay arasındaki diş problemi geçicidir. 6-9 ay arası olan problemleri ise yanına gidip ona dokunarak, ayağa kalktığı zaman oturmasını öğreterek; diğer problemlerini ise yanına gidip onunla sessizce ve nazik bir şekilde konuşup onun yanında olduğunuzu ve terk etmediğinizi hissettirerek çözebilirsiniz.

Bazı bebekler gece uyumayı pek sevmezler. İlk günlerde pek bir şey yapılamaz; fakat ikinci haftadan sonra ona gece ve gündüzü ayırt etmeyi öğretmeye başlamalısınız. Gündüz olduğunda onunla mümkün olduğu kadar çok oynayıp onu oyalayın. Evi ve odasını aydınlık hale getirin ve günlük olan olağan sesleri (telefon, televizyon veya telefon sesini) azaltmaya çalışmayın. Beslenme sonrası uyuyacaksa onu uyanık tutmaya çalışın. Geceleri ise onu beslemek için yanına gittiğinizde oyun oynamayın, odanın ışık ve seslerini azaltın ve yanında fazla zaman geçirmeyin, mümkünse konuşmayın.

Yenidoğan bebeklerde onları kundaklamak belki kendilerini güvende hissettirip uykuya dalmasında yardımcı olabilir, ama kalça çıkığına zemin hazırladığı için bundan kaçınmalısınız. Genellikle anneanne ve babaanneler bu konuda alınganlık gösterip ‘Biz de çocuk büyüttük, sizin kadar bizim de tecrübemiz var’ diye ısrarcı olabilirler, ama kar ve zarar dengesini iyi kurup karar vermeniz gerekir. Çünkü kalça çıkığının tedavisi eğer geç kalınırsa cerrahiye kadar gidebilir.

Bu da bizim büyüklerin en çok savunduğu savlardan bir tanesidir. Aslında bebekler kendi başlarına uykuya dalabilirler, ancak bizler bazen onları sallayarak uykuya dalmalarını geciktirebiliyoruz.

Bebeğinizi ağlarken ağlaya ağlaya uyur diyerek yatağına bırakmak kesinlikle doğru değildir. Eğer çok ağlıyorsa ona dokunmak, orada olduğunuzu hissettirmek tekrar dalmasına yardımcı olabilir, ama buradaki yardım minimal olmalı, alıp kucaklamak veya sallamak şeklinde değil, eğer her uyandığında kucaklayıp, sallarsak bu ileride kırılması zor bir alışkanlık halini alabilir.

Uyku öncesinde bebekle çok fazla oyun oynamamalıyız, yani onun uykuya dalmasını engelleyecek oyunlardan uzak durup, sakin yavaş ve daha önce bildiği ve uyumasına yardımcı olan bazı hareketleri tekrarlayarak uykuya dalmasına yardımcı olabiliriz.

Hayır. Az uyuyan bebeklerde, uykuya dalma problemi olanlardaki gibi, anksiyete, duygusal bozukluklar, daha belirgin dikkat ve konsantrasyon bozuklukları sık görülür.

Aksine normalden fazla uyuyan bebeklerde bilmediğiniz bir sağlık problemi olabilir. Her yaşın ortalama bir uyku süresi vardır, bundan fazla uyuyorsa bu bir enfeksiyona işaret edebilir, bir hekim tarafında değerlendirilmesi gerekir.

Bebeğinizi yatağına ağzında emzik veya biberonla yatırmayın, eğer bebek bunları sakinleşmek için bir araç gibi görürse bu bir alışkanlık haline gelir. Bunlar bebeklerin emme reflekslerini tatmin etmek içindir, uykuya dalması için değil! Eğer bebeğiniz bu şekilde uykuya dalarsa, daha sonra yavaşça ağzında çıkarın ve yatağa bu şekilde yatırın.